Exposición temporal - Fajas de Bautismo o “Paxiak” - MEN
Aldi baterako erakusketak
Bataiatzeko gerrikoak edo “Paxiak”
Kristautu edo bataiatzeko gerrikoak edo arrastak Espainia modernoan
2024ko urrian antolatutako erakusketa, Corellako 2024ko Jardunaldi Barrokoak direla eta
Ikusgai dauden piezak "Julio Caro Baroja" Nafarroako Museo Etnologikoko bildumakoak dira. Gerriko horiek adin gutxiko haurrengan jartzen ziren haurren gaixotasunak babesteko eta uxatzeko, eta, oro har, begiko gaitzetik babesteko, bataiatzen zituzten arte batez ere. Penintsulako hainbat lekutako Aro Modernoko pintura-irudikapen batzuen arabera, batzuetan, jaioberriek osasun onik izan ezean, luzatu egin zitekeen haien erabilera. Espainian, Barrokoaren hasieratik gordetzen dira horrelako objektuen lekukotza ikonografikoak.
Bataio-Troxak haurren gerrira mugatzen ziren, eta bitxi profano tradizionalak beste kristau batzuekin konbinatzen zituzten, elementu apotropaikoekin batera, hala nola kutunak, esaerak edo "gaizkiaren aurkako geldiarazleak".
Kontserbatutako aleek hainbat garaitako elementuak nahasten dituzte, "bitxi biziak" zirelako: familiako tradizioko bitxiak eta belaunaldi berriei gaur egungo elementuak kendu eta jartzen zizkieten, moden eta haurren senideen debozioen arabera.
Janzkerako osagarri horien erabilera oso mugatua zen, batez ere Pirinioetako eremuetan. Pirinioetako Nafarroan, "Troxa" izen espezifikoa erabiltzen da ehun-mota hori izendatzeko, "Paxia" terminoa erabiltzen den bezala, izen horrekin identifikatu baitira pieza horiek. Izen horiek pieza horiek Nafarroako pirinioetako haran nagusietako baten, Erronkariko haranaren, sinesmen eta tradizioen artean duten presentziaren lekuko dira.
Jose Maria Satrustegi Zubeldia antropologo eta apaizaren legatuaren parte dira eta Miguel Angel Lahoz eta Carolina Naya Franco adituek dokumentatu dituzte.
Paxia 01
Inbentario zenbakia: 16356
Jatorria: Urdiain
Kronologia: XIX. mendearen amaiera- XX. mendearen hasiera
Deskribapena:
Loturak zetazko bi liga berrerabili dira, eta legenda inskribatuta dago: "Niño pintan al amor, y es un gigante traidor". Elementu apaingarriak erlijiosoak dira.
Gerrikoaren erdiko irudia Karmengo Ama Birjina da marko obalean. Lau zintzilikario metalikok gerrikoa ornatzen dute, bi debozio nagusiaren alde banatan. Ezkerrean, Iruñeko Sagrarioko Ama Birjinaren irudia duen domina zirkular bat, atzealdean San Fermin duela, eta Pilarreko Ama Birjinaren eskulturatxo baten zati bat. Eskuinean, Pilareko Ama Birjinaren irudi bat. Zutabea da, San Migel goiaingeruaren iruditxo baten ondoan dago, ezpata batekin armarria duela.
Paxia 01
Inbentario zenbakia: 16356
Jatorria: Urdiain
Kronologia: XIX. mendearen amaiera- XX. mendearen hasiera
Deskribapena:
Loturak zetazko bi liga berrerabili dira, eta legenda inskribatuta dago: "Niño pintan al amor, y es un gigante traidor". Elementu apaingarriak erlijiosoak dira.
Gerrikoaren erdiko irudia Karmengo Ama Birjina da marko obalean. Lau zintzilikario metalikok gerrikoa ornatzen dute, bi debozio nagusiaren alde banatan. Ezkerrean, Iruñeko Sagrarioko Ama Birjinaren irudia duen domina zirkular bat, atzealdean San Fermin duela, eta Pilarreko Ama Birjinaren eskulturatxo baten zati bat. Eskuinean, Pilareko Ama Birjinaren irudi bat. Zutabea da, San Migel goiaingeruaren iruditxo baten ondoan dago, ezpata batekin armarria duela.
Paxiaren xehetasuna
Paxia 03
Inbentario zenbakia: 16358
Jatorria: Urdiain
Kronologia: XIX. mendearen amaiera- XX. mendearen hasiera
Deskribapena:
Elementu nagusi bat du: Kristoa, eskapulario gisa. Kristoa paper urreztatu eta ebaki batzuen gainean jartzen da. Kristoa gurutze latindar eran antolatuta dago, eta muturrak roleo eta palmondoetan ditu. Kristoaren bi alboetan metalezko lau pinjante daude. Hauek dira handienak, ezkerretik eskuinera: latoizko arranoa; Pilarreko Ama Birjina urreztatua; ezkur-trokelatutako belarritakoak, forma (gaztaina) glandea eta emankortasuna aipatzen zituztenak, letoi urreztatuzkoak; eta urrezko goarnizioa, suge kiribilduaren formako letoizkoa, 1960 ingurukoa. Maldak artikulatuak dira eta hiru gorputz dituzte: errosetaz, tximeletaz (ilargi erdia) eta ezkurrez osatuak. Zipriztindutako elementuak XIX. mendeko zaldunen txaleko-botoi tipikoak dira, esmalte urdinxkakoak, eta sugearen azpian bola erdi kalatuko letoizko botoi metaliko bat josi da, XX. mendekoa, plastiko gorriko zirrindola duena.
Amaren elementuak, agian, gerrikoaren eskuinaldean kontzentratzen dira. Aitaren elementuak Kristoren alboetan daude. Maskulinotasunak eta femeninotasunak babesaren dualtasuna erakusten dute hemen.
Paxiaren xehetasuna
Paxia 05
Inbentario zenbakia: 16360
Jatorria: Arruazu
Kronologia: XIX. mendearen amaiera- XX. mendearen hasiera
Deskribapena:
Gerrikoak elementu nagusi bat du: lauki bat, Karmengo Ama Birjina Haurrarekin ehun-estanpa bat duena, eskapulario gisa. Debozioa zinta lau berde eta arrosa baten hondarrek inguratzen dute, eta ertzak ere apaintzen dituzten metalezko xaflekin apaintzen da. Dekorazio honek, oso ezaguna eta XX. mendekoa, "mojen lanak" izenekoak gogorarazten ditu. Faxak oraindik ere gordetzen du debozio bat piztuta: kasu honetan zintzilikario herrikoia da, kronologia berekoa, Ama Birjina Mingarriaren irudi koloreztatu bat erakusten duena. Zainek agerian uzten dute gutxienez beste hiru esaera erre behar zirela.
Paxiaren xehetasuna
Paxia 07
Inbentario zenbakia: 16362
Jatorria: Urdiain
Kronologia: XIX. mendearen amaiera- XX. mendearen hasiera
Deskribapena:
Elementu nagusi bat du: zilarrezko Kristo moderno bat, XX. mendekoa, eskapulario gisa (edo ebanjelio batzuen estalkia). Bere inguruan, urre koloreko pasamanteria josien ebakinak daude, eta, bitartean, izu-ikaraz, gainerako espazioa lentejuelak eta urre-koloreko malgukiak betetzen dituzte. Erdiko debozioaren bi aldeetan lau pinjante daude esekita, binaka jarrita: ezkerretik eskuinera, Pilarreko Ama Birjinaren eskulturatxo bat, mantuarekin, urreztatuarekin eta XX. mendekoa; zintzilikario bat tantatan, baina, alderantzizko antolamenduarekin, kronologia berekoa eta metal-lan herrikoia duena eta San Marianoren eta Santa Clotildaren paperean eta koloreztatuan inprimatutako kartila, aurpegi bikoitzean; XIX. mende amaierako edo XX. mende hasierako zintzilikario bat zilar eta zilar urreztatuan, Pilarreko Ama Birjinaren debozioarekin Santiagora Ebroren ertzean agertu zenean; azkenik, letoizko domina obalatua, Lizarrako patroiak erakusten dituena: Puyko Ama Birjina eta San Andres Apostol.
Paxiaren xehetasuna
Paxia 02
Inbentario zenbakia: 16357
Jatorria: Urdiain
Kronologia: XIX. mendearen amaiera- XX. mendearen hasiera
Deskribapena:
Zerrendak izaera desberdineko hamabi pinjante metaliko ditu (profanoak eta kristauak).
Ezkerretik eskuinera: metalezko gurutze greko urreztatu bat, strass enbutituzko harriekin; XIX. mendeko emakumeentzako josteko tresna bat, "acerico" izenekoa; domina zirkular bat, Kristoren irudi batekin; kapa baten itxituraren alde mihiztatuetariko bat; domina bat, Ama Birjinaren busto batekin ebakia, Haurrarekin; gurutze latino bat, Kristoren erliebearekin (INRI); "laukitxo" bat, Doloretako baten marko urreztatuarekin (ifrentzuan Pasioaren Instrumentuak); Birjina bat, Haurra ebakita duena; XIX. mendeko eskulturatxo bat, Pilarreko Ama Birjinaren urreztatua; XVIII. mendeko akata bat, XVII. mende amaierako triangeluekin eta kordontziloarekin aurreko guarizio batekin berrerabilia.
Paxiaren xehetasuna
Paxia 04
Inbentario zenbakia: 16359
Jatorria: Urdiain
Kronologia: XIX. mendearen amaiera- XX. mendearen hasiera
Deskribapena:
Gerrikoak elementu nagusi bat du: eskapulario moduko karratu bat, Karmengo Ama Birjinaren ehun-estanpa batekin. Erdiko konposizioa izkinetan ixten da, lentejuelazko metalezko erroseta gisako hiru aplikazioren bidez. XIX. mendeko dekorazio horri "mojen lana" esan dakioke. Guztiz erlijiosoa da, beraz, izaera debozionaleko bost bitxik apaintzen dute gerrikoa, erdiko irudiaren bi aldeetan. Bi eta hiru artean antolatuta daude, ezkerretik eskuinera: urrezko metalezko tabernakulu moduko bat, Arantzazuko Anderearen irudiarekin, XX. mendeko lehen hamarkadetakoa; Pilarreko Ama Birjinaren letoizko domina kalatu bat, punta eta flamazko ingerada txandakatuarekin, XIX. mendekoa; Ama Birjinaren irudi bat, letoi urreztatuan egina; Pilarreko Ama Birjinaren eskulturatxo bat Pilarearen gainean, eta beste bat adbokazio berekoa, XIX. mendekoa.
Paxiaren xehetasuna
Paxia 06
Inbentario zenbakia: 16361
Jatorria: Arruazu
Kronologia: XIX. mendearen amaiera- XX. mendearen hasiera
Deskribapena:
Konposizioari dagokionez, erdiko debozioa galdu du, eskapulario gisa. Galdutako debozioaren alde banatan, lau zintzilikario daude, kalitateak oszilatzen dituztenak, XIX. eta XX. mendeetako kronologiekin, eta denetan onena Santa Fazekoa da, urre koloreko hondoaren gainean jarria, bizantziar ikonoen antzera.
Hauek dira debozioak, ezkerretik eskuinera: zilarrezko Faz Santua, XIX. mendekoa, profil obal zorrotzeko zintzilikario batean; tanta-itxurako ale bat, Hirutasun Santuaren estanparekin eta kai eta zortzikoen goarnizio metaliko herrikoiarekin, XX. mendekoa (atzealdean, San Urbano); hirugarren zintzilikario biribil bat, barruan paper itsatsiz "maragateria-lanak" izenekoak erakusten dituena, XIX. mendeko ohiko goarnizio kalatuarekin; eta, azkenik, tailer bereko eta Hirutasun Santuaren kronologia bereko laugarren pinjante bat, gorriz eta urdinez margotutako kartilla batekin.
Paxiaren xehetasuna