Baluarten ekitaldi publiko berri bat egingo da otsailaren 13an, osteguna, 19:00etan, martxoaren 26ko 16/2019 Foru Legea jarraituz; hots, eskuin muturreko taldeek edo funtzionario publikoek eragindako motibazio politikoko indarkeriaren biktimei errekonozimendua eta erreparazioa emateari buruzkoa. Ana Ollo bigarren lehendakariordea eta Memoria eta Bizikidetzako, Kanpo Ekintzako eta Euskarako kontseilaria izango da buru, eta orain arte onartutako biktimek (41 2024 urte osoan) eta haien familiek parte hartuko dute. Haiekin batera izango dira, halaber, erakunde eta elkarteetako ordezkariak nahiz Errekonozimendu eta Erreparazio Batzordekoak. Batzorde horren urteko txostena gaur aurkeztu du Parlamentuan Martin Zabalza presidenteak eta Memoria eta Bizikidetzako zuzendari nagusia denak.

Jakina denez, lege horrek “aitorpen instituzional eta soziala” aurreikusten du Nafarroako Gobernuak giza eskubideen urraketak eragindako biktimentzat. Lege-agindu horrek urteko ekitaldi publiko baten formularen bidez gauzatzea erabaki du, eta 2024ko maiatzean izan zuen aurrekaria, prozesuaren hasiera eta lehen hamabi biktimak aitortzeko hasierako ekitaldia egin zenean.

Bigarren ekitaldi publiko hori, urtean zehar egindako lan osoaren ingurukoa, Nafarroako Parlamentuan aurkeztu aurretik, Batzordearen kudeaketari buruzko nahitaezko urteko memoria aurkeztu zen. Erakunde tekniko horrek kasuak aztertzen ditu, Memoria eta Bizikidetza, Kanpo Ekintza eta Euskara Departamentuak administrazio-aitorpena egin aurretik. 2024. urte honetan, Exekutiboak, hasierako ekitaldi horren xede izan ziren lehen dozena horiek barne, 41 pertsona aitortu ditu indarkeria-mota horren biktima gisa, Batzordearen aldeko txostenen ondoren. Epe berean, 5 eskabide ez ziren izapidetzeko onartu eta bat ezetsi egin da.

Sei hildako garai eta egoera desberdinetan

Onartutako eta errekonozitutako kasuen tipologiak hainbat egoera biltzen ditu. Hala, 6 pertsonak heriotza eragin zuten, eta horiei zauritutako pertsonak eta kalte fisiko eta psikikoak jasan zituzten beste batzuk gehitu behar zaizkie, hainbat egoera eta unetan. Zehazki, Legebiltzarreko Memoria eta Bizikidetzako zuzendari nagusiak aurkeztutako urteko txostenean jasotzen denez, beste 16 biktima atxilotu eta “tratu txarrak/tortura” jasan zituzten, txostenaren arabera. Beste 2 biktimak “kalte fisikoak eta materialak” jasan zituzten beste egoera batzuetan; 6 biktimak “kalte psikologikoak” jasan zituzten, eta 11k “kalte fisikoak”, istiluen aurkako materiala, su-arma eta bestelako indarkeria erabiltzeagatik. Generoaren arabera, % 83 gizonak dira eta 7 emakumeak.

Espektro sozial eta politiko zabalaren biktimak dira, eta ikuspegi kronologikotik begiratuta, hiru aldi handitan nahiko modu orekatuan banatuta daude. % 36 60ko eta 70eko hamarkadei dagokie (diktaduraren aurkako langileen mobilizazioekin eta frankismo berantiarreko beste protesta politiko batzuekin batera); % 27, 1980tik 90eko hamarkadara bitarteko aldiari; eta beste % 37, azken garai bati, 2000. urtetik aurrera.

Kasu gehienak Estatuko segurtasun-indar eta -kidego ezberdinetako funtzionario publikoek eragindako indarkeriarekin lotuta daude, nahiz eta eskuin muturrak aldarrikatutako ekintzen ondorioz ere hainbat gertatu.

 Gaur egun, Batzordea izapidetze-fase desberdinetan dauden beste 78 espedientetan ari da lanean, oraindik irekita dagoen prozesua delako. Izan ere, eskaerak jasotzeko aukera 2027ko uztailera arte dago zabalik -legearen eta dagokion foru aginduaren arabera-, eta, denbora-esparruari dagokionez, “1950eko urtarrilaren 1etik aurrera izandako ekintzen biktimentzat” pentsatuta dago, “aurkezten den unera arte”.

Horiek guztiek Errekonozimendu eta Erreparazio Batzordea osatzen dute: Memoriaren eta Bizikidetzaren zuzendaria, Memoriaren Nafarroako Institutuko zuzendaria, bi auzitegi-peritu eta biktimen arloan esperientzia duen psikologo bat Nafarroako Auzitegi Medikuntzako eta Auzitegi Zientzietako Institutuak izendatuak. Gainera, Nafarroako Parlamentuak proposatuta, esparruko akademiko eta sozialeko lau adituk osatzen dute. Gainera, Nafarroako Parlamentuak proposatuta, esparru akademiko eta sozialeko lau adituk osatzen dute. Organo hori kontseilariak lege horren babesean emandako foru-agindu baten bidez eratu zen.

Biktima guztiak aitortzearen aldeko apustu integrala

Horrela, Nafarroako Gobernuak, “ikuspegi integral batetik, partekatzerik eta diluziorik gabe”, aurrera egiten du biktima guztien errekonozimenduan eta erreparazioan, bizikidetzaren eta memoria demokratikoaren aldeko apustu global eta koherentearen barruan eta bakean oinarritutako gizarte baten eraikuntzan. Prozesu integrala da, eta, gainera, 2025ean konponketak egiteko dagokion aurrekontu-babesa du. Horrekin batera, I. Bizikidetza Planean jasotako beste neurri mota batzuk daude (hezkuntza, sentsibilizazioa, etab.), eta horrek bigarren planaren ardatz estrategikoak ere osatuko ditu.

Ildo horretan, duela gutxi jorratutako biktimologia-testuinguru horretako biktima horiez gain, Gobernuak jada aplikatzen zituen bai Terrorismoaren Biktimei Laguntzeko apirilaren 28ko 9/2010 Foru Legea (aurten lege integralago eta eguneratuago batekin gainditzea aurreikusten dena), bai Nafarroako herritarrei eta errepresioaren biktimei errekonozimendu eta erreparazio morala emateko azaroaren26ko 33/2013 Foru Legea, 1936ko kolpe militarraren ondorioz eraildako herritarrei eta errepresioaren biktimei buruzkoa. Hori guztia biktima guztiekiko konpromiso irmoarekin -bakoitzaren testuinguru biktimologikoetan- eta indarkeria orori zilegitasuna kenduz eta giza eskubideak urratuz.