Nafarroako Gobernuak sexu-indarkeriaren biktima diren adingabeei arreta integrala emateko eredu berritzaile bat jarriko du abian Iruñean. Migrazio Politiketako eta Justiziako Departamentuak eta Eskubide Sozialetako Departamentuak batera sustatuta, Islandiako Barnahus (Haurren etxean) ereduan oinarritzen da. Abusua jasan duen adingabearen arretan esku hartzen duten zerbitzu guztiak biltzean datza, salaketei edo horren inguruan sor daitezkeen susmoei heltzea ahalbidetuko duen babes-giroa emateko, bigarren mailako birbiktimizazioa saihestuz eta, aldi berean, lekukotzak prozesu judizialerako berme nahikoarekin lortzen direla ziurtatuz.

Helburua fisikoki instalazio judizialetatik bereizita eta miaketa egokiak, diskretuak eta ingurunean integratuak egiteko gela nahiko izango dituen haurrarentzako ingurune atsegina sortzea da. Haurrak zerbitzu batetik bestera erromes joan behar izatea eragin beharrean, hori litzateke zerbitzu horiek ematen dituzten profesionalek bat egingo luketen espazioa, bai prozesuan parte hartzen dutenek (medikuak, psikologoak, auzitegi-medikua, polizia, baita fiskalak eta epaileak ere), bai zaintza eta laguntza emozionaletik parte hartzen dutenek.

Baina ematen den leku fisikotik haratago, helburu bikoitza duen Barnahus arreta integraleko eredu bat da: batetik, haur eta nerabeei eta haien familiei (eta beste eragile batzuei, hala nola gizarte-zerbitzuetako profesionalei, irakasleei eta abarri) aholkularitza ematea sexu-abusu baten susmoaren aurrean nola jokatu behar duten jakiteko; eta, bestetik, arreta osoa ematea, hasierako miaketatik hasi eta geroko esku-hartze terapeutikora arte.

Nafarroak aspalditik dihardu zerbitzu espezializatu hori martxan jartzeko lanean, eta inplikatutako eragile guztien arteko sailen arteko koordinazio-tresna gisa funtzionatuko du. Save the Children-en aholkularitzarekin, Foru Gobernuak Nafarroak arlo horretan eskaintzen dituen zerbitzuak integratzen dituen eredu bat diseinatu du. Horretarako, gainera, zerbitzu horiek ematen dituzten instantzia profesional eta administratibo guztien parte-hartze aktiboa izan du, bai abokatutzaren, hezkuntzaren, segurtasunaren, osasunaren eta gizarte-lanaren arlokoak, bai epailetzaren eta fiskaltzaren arlokoak. Elkarrekin egindako lanaren ondorioz, esku hartzeko eredu horrek guztiak nola koordinatuko liratekeen islatzen du, baita horiek abian jartzeko beharrak ere.

Abordatze integral horri esker, bestalde, arreta goiztiar hobea emango zaie adingabeen sexu-abusuen kasuei; delitu horren prebentzioa eta sentsibilizazioa landuko dira; artatutako haurren birbiktimizazioa saihestuko da; eta Justizia adingabearengana hurbilduko da, legeak prozesu judizialerako ezartzen dituen berme guztiei uko egin gabe.

Ildo horretan, ereduak Nafarroan aldez aurretik eratutako probak egiteko dagoen protokoloa integratuko du. Horietan, langile espezializatuek elkarrizketatzen dituzte artatutako adingabeak, eta epaileak eta prozedura judizialean esku hartzen duten alderdiek egindako galderak helarazten eta egokitzen dizkiete. Elkarrizketa grabatu egiten da, ondoren epaiketa-ekitaldian erreproduzitzeko, adingabeak auzitegian bizitakoa berriro kontatu beharrik izan gabe.

Barnahus Nafarroa: 60 haur inguru artatzen dira urtean

Delituen Biktimei Laguntzeko Ofizioaren azken datuen arabera, 2022an 68 umek jaso zuten arreta Nafarroan sexu-abusuak jasan zituztelako; kasu horiek guztiak ez ziren judizializatu, eta batzuk adingabeak Foru Erkidegoan bizi baino lehen pairatu zituzten.

Praktikan, nazioarteko hainbat erakunderen txostenek erakusten dute delitu mota hori ez dela azaleratzen, haurtzaroaren berezko hauskortasunagatik eta, oro har, adingabearen inguruan egiten delako; beraz, ez da tratamendu penal egokirik ematen.

Marraztu dezagun saihestu nahi denaren adibide asmatu bat. Anaren irakasleak, Iruñeko ikastetxe bateko 8 urteko ikasleak, portaera arraro bat ikusten du neskatoarengan, eta irakaslearen arreta erakartzen duen loturarik gabeko kontakizun batek ihes egiten dio. Ez da neskatoarengan ezohiko erreakzioak ikusten dituen lehen aldia, eta horrek pentsarazi egiten dio sexu-abusurik jasotzen ari ez bada.

Anari eskaintzen zaion arreta integrala eta ondo koordinatua ez balitz, Anak gutxienez bost aldiz kontatu beharko luke bere historia: gizarte-langileari, pediatrari (bere lesioei buruzko txostena egingo du), auzitegiko psikologoari, poliziari eta kautelazko neurriak hartzea komeni den ala ezerabakiko duen instrukzioko epaileari. Halabeharrez, Anak abusuak berpiztuko ditu bere historia kontatzen duen bakoitzean, koordinaziorik eza, informazioa galtzea eta abar gertatzeko aukera handien arazoa gehituta.

Horregatik, garrantzitsua da Anari ingurune atsegina ematea, polizia-etxe, ospitale edo epaitegietatik urrun, dekorazio egokituarekin, erosoarekin, etxeko aireekin, jolasekin eta diziplina anitzeko talde batekin — auzitegiko psikologoak, hezitzaileak, medikuak eta abar — adingabeari kalte egitea prebenitzeko edo saihesteko. Horrekin, bestalde, bete egiten da bai haurrak eta nerabeak indarkeriaren aurrean osoki babesteko Lege Organikoak ezarritakoa, bai haurrak eta nerabeak zaintzeko eta babesteko eta haien familiak, eskubideak eta berdintasuna sustatzeko maiatzaren 11ko 12/2022 Foru Legeak ezarritakoa.

Estatuak higiezin bat laga du Iruñean

Nafarroa da Estatu osoan zerbitzu mota horietan aitzindari izan den komunitateetako bat, eta horregatik sartu du Gizarte Eskubideen eta Agenda 2030 Ministerioak Europako Kontseiluak sustatutako proiektu pilotu batean, Europa osoan ezartzea sustatzeko. Nafarroako Gobernuak duela hilabete batzuk hasi zituen negoziazioak Estatuko Administrazioarekin, Nafarroako Justizia Jauregitik hurbil dagoen lokal bat lagatzeko, bertan zerbitzu horiek zentralizatzeko. Joan den astean, azkenik, Gizarteratze, Gizarte Segurantza eta Migrazio Ministerioak hura lagatzea onartu du, eta urte honen amaierarako egokitzapena amaituta egotea aurreikusi da.