Osasun Departamentuakk COVID-19aren bigarren errefortzu-dosia txertatzeko aukera zabaldu die (4.a guztira) arriskurik gabeko 60 urtetik beherako herritarrei, baina azpimarratu du garrantzitsua dela lehentasunezkotzat jotako adin-tarte jakin batzuetan estaldurak handitzea, hala nola 60-79 urtekoetan, non oraindik ehuneko handi bat geratzen baita txertatu gabe (xede-biztanleriaren %37) eta gehiago baitaude kutsatu eta ospitaleratzeko arriskuan.

Nafarroak –edozein kasutan estatuko batez bestekoarekiko babes eta immunizazio maila altuago baten jabe- horrela bideratu du Lurralde arteko Kontseiluko Osasun Publikoaren Batzordean adostutako azken eguneraketaren aplikazioa zein aldi berean suertatu den, gainera, arnas birusen, gripea barne, zirkulaziorako negu-sasoi bete-betearekin; horien aurkako immunizazioa sendotzea komeni da. Txertaketaren fase hau, urrian abiarazitako kanpaina osatu eta bultzatzen duena, osasun zentroetan garatuko da, Osasun Karpetaren bitartez online hartutako aurretiazko zitarekin.

Osasunak, edozein kasutan, prebentzio nahiz babes neurriak mantentzearen garrantzia (musukoaren erabilera eta sintomak izatean pertsona zaurgarriekin kontaktua ahal den neurrian ekiditea, etab.) gogorarazten du, arnas birusen hedapena saiheste aldera hain zuzen mugikortasuna hala nola interrelazio soziala agerikoa den une hauetan, beharren araberako baliabide sanitarioen erabilera egokia eginez.

Txertaketarekin konbinatutako prebentzio eta babes neurriak (azken bi urtetan jarritako milioi eta erdi txertotik gora), batez ere zaurgarrientzat, funtsezko estrategia bat izan da pandemiaren euspenari begira. Nafarroako Osasun Publikoaren eta Lan Osasunaren Institutuak (NOPLOI) azaroko Osasun Publikoaren aldizkarian argitaratu duenaren arabera, Nafarroan 2021-22ko denboraldian COVID-19aren kasuen bikoitza baino gehiago egiaztatu ziren, arestian egiaztatuekin alderatuta. Baina “txertaketaren estaldura gorenena eta eraginkortasuna kontuan hartuta, infekzio hauek ospitaleratze eta heriotzen kopuruan izandako inpaktua proportzionalki askoz ere txikiagoa izan zen aurreko olatu haiekiko. COVID-19aren aurkako txertaketa funtsezkoa izan da pandemiaren inpaktu negatiboa neutralizatzeko ospitaleratzetan eta heriotzetan”, Aldizkariaren arabera.

Estrategia orokorra eta COVID-19aren aurkako txertaketaren lehentasunak mantentzen dira

COVID-19aren aurkako estrategia nahiz txertaketaren lehentasuna jadanik ezagutzen direnak eta praktikan jarritakoak izaten diraute, beraz, Osasun Departamentuak bere horretan dirau estaldurak hedatzearen garrantziari dagokionez esaterako lehenetsitako adin tarte definitu batzuetan, kasu 60-69 urte eta 70-79 urte tarteetan zeinetan oraindik ere % 46 pertsonatik gora eta % 26,3 inguru dauden, hurrenez hurren, babes hori gabe eta gaixotasun eta/edo baldintza kronikoak dituzten 60 urtetik beherako pertsonak hala nola emakume haurdunak eta immunosupresio maila altua duten pertsona bizikideak.

Hala ere, Lurralde arteko Kontseiluaren espazio teknikoetan prestatutako eguneraketa berri bat aplikatzeko eta talde lehenetsietarako dosiaren erabilgarritasuna bermatzean, halaber tarteak gaitu dituzte osasun zentroetako agendetan, eskatzen duenarentzat eta adinaren, egoera sanitarioaren (immunodeprimituak, eta.) edo profesionalaren arabera talde lehenetsietan ez daudenentzat COVID-19aren aurkako txertoaren errefortzuko dosi bat gehiago jarri ahal izan dezaten arrazoi administratiboak (bidaiak, egoitza baldintzak, etab.) edota herritarren borondate propioa direla medio, betiere kontraindikazio kliniko bat ez badago, egoera oso zehatzetara mugatzen den zerbait alegia.

Halaber –txertaketa estrategiaren azken eguneraketaren arabera- halaber zabalik dago aukera -eta kasu honetan jadanik gomendio bezala- COVID-19aren aurkako babes hau jartzeko kasu hauetan: zaurgarritasun baldintza zehatzetako 6 hilabete eta 5 urte arteko adingabeak: guraso hematopoyetikoen transplantea; organo solidoaren transplantea; giltzurruneko akats kronikoa; CD4 kopuru urriko GIEB infekzioa duten pertsonak; immunoeskasia primario konbinatuak eta B zelulakoa; immunodepresioko tratamendua immunomodulatzaile biologikoekin; organo solidoaren minbizia edota hematologikoa kimioterapia zitotoxikoarekin COVID-19aren mota larrien pixkanakako arrisku maila handia daramaten beste tratamendu batzuk ospitaleratzea eskatzen dutenak edo heriotza eragiten dutenak. Arrisku talde hau -oso mugatua eta bere tipologiagatik identifikatua- ohiko harremaneko osasun sistematik kontaktatuko da.

Estaldura garrantzitsuak griperako hala nola COVID-19rako

Gripearekin eta COVID-19arekin konbinatutako egungo txertaketa kanpainaren behin-behineko datuen arabera, 60 urtetik gorako biztanleria jomugaren % 73,1ak jadanik gripearen aurkako dosi batekin kontatzen du; aldiz, COVID-19aren kasuan, zeinetan kutsaduratik 5 hilabete iragan izana bezalako protokoloaren araberako mugak dauden, % 68,2a ordezkatzen da. Abenduaren 27ra arte COVID-19aren aurkako 132.839 txerto jarri dira eta gripearen aurkako 164.075, kanpainako fase orokorragoaren emaitza bezala zeinetan halaber txertaketa gune zentralizatuak erabili diren. Gripearen txertoa oraindik ere jartzen jarraitu ahal izango da pazienteen eskaera kontuan hartuta, erabilgarri dauden dosien arabera. neguko kanpaina orokorra amaitu izan arren.

Orain, Nafarroak, beste autonomia batzuekin eta Ministerioarekin koordinatuta, urrats berri hau ematea erabaki du COVID-19aren txertoarekin, neguko txertaketaren lerro lehenetsi bietan ageriko estaldura batzuk bermatu eta dosiaren erabilgarritasunarekin kontatu ondoren. Jakina denez, urrian aldi berean eskaini zen COVID-19aren hala nola gripearen aurkako txertoa adin gehieneko tarteetan eta erantzun soziala nabarmena izan da. Gripearen kasuan, 80 urtetik gorako adinekoen % 87,5ak baino gehiagok jada jarri du dosia, 70-79 urteko tartearen % 81,3ak bezala, kutsadura edota ospitaleratze arrisku goreneko adin tarteetako bi izanik. 60-69 urteko tartearen kasuan, gripearekiko estaldura % 59ra jaitsi da, beraz, Osasunetik talde honi gripearen aurka txertatzearen premiaz ohartarazi zaio, eta batez ere, orain halaber COVID-19aren aurkakoa jartzearenaz, izan ere, hemen estalduraren adierazlea % 54koa da, estatuko batez bestekoarekiko adierazle

hobea baina oraindik hobetu ahal dena. Gripearekin gertatzen den bezala, hurrengo adin tarteetan COVID-19aren aurkako estaldura % 73,7ra (70-79 urte) eta % 66,7ra (80tik gorakoak) iritsi da, estatuko batez bestekoaren gainetik dauden portzentajeak izanik.

Nola lortu zita bat eta non jarri txertoa: Osasunbideako webgunea erabili

Gogoratuko duzuenez, adinaz haratago, badira beste hainbat osasun faktore (gaixotasun kronikoak, prozesu onkologikoak, transplanteak, haurdunaldiak, etab.), hau da, COVID-19aren kasuan errefortzuaren dosiarekin talde zaurgarrien (batez ere ospitaleratzeak eta ondorio larriak) txertaketaren estrategia zuzentzen dutenak. Filosofia hau bera erabili da adin tarte jakinetan aldi berean eskainitako gripearen txertaketan. Lehen fase bat iragan ondoren zeinetan txertaketa SMS bidez eta gune zentralizatuagoetan garatu den arrisku taldeen babesa aktiboki lehenesteko, orain, zita herritarren eskaerari jarraiki kudeatuko da, eta ahal bada internet bidez (Osasun Karpeta Pertsonala erabiliz); hori egin daiteke Osasunbideako webgunean Osasun Karpetatik “zitak”-“txertaketa kanpainarako zitak” atalean- ohiko prozeduren arabera.

Oraindaino ezagutu izan diren txertoek eraginkortasun ertain bat lortu dute kutsaduren prebentzioan, baina funtsezko zeregin bat bete dute infekzioaren larritasun maila nahiz ospitaleratzeko arriskua eta kuadro larriak garatzeko aukera murrizteko. Nafarroako Osasun Publikoaren eta Lan Osasunaren Institutuko txostenen arabera, infekzioa jasan ohi duten eta behar bezala txertatutako pertsonek ospitaleratzeko % 90 aukera gutxiago dute eskura dauden azterketa ororen hala nola NOPLOIren Aldizkari Epidemiologikoan astero errepikatuaren arabera.

Nafarroako Osasun Publikoaren eta Lan Osasunaren Institutuak gomendatzen digu COVID-19aren eta gripearen aurkako txertoa bestelako prebentzio neurri batzuekin konbinatzea, esaterako hainbat espaziotan (distantzia mantendu ezin denean) edota egoeretan (arnas infekzioarekin bateragarriak diren sintomak) musukoa erabiliz, barne eremuen aireztapena eta eskuen higienea zainduz, kutsatzeak ekidite aldera, gehienbat pertsona zaurgarrien ingurunetan.