Guztira, 11 autonomia erkidegotako 18 eta 24 urte bitarteko 24 gazte, frankismoko bunkerrak aurkitzen eta berreskuratzen ari dira Nafarroako Pirinioetan, "Muga gotortua" gazte boluntarioen esparruan. Ana Ollo Herritarrekiko Harremanetako kontseilaria, Carlos Amatriain Nafarroako Gazteriaren Institutuko zuzendari kudeatzailea; Martin Zabalza Bakearen, Bizikidetzaren eta Giza Eskubideen zuzendari nagusia eta Maite errea Eugiko zinegotzia auzolandegian izan dira, Urkiaga gainean dauden egiturak eta gotorlekuak garbitu, berreskuratu eta dokumentatzeko lanetan.

Andaluzia, Aragoi, Balear Uharteak, Kantabria, Gaztela eta Leon, Gaztela-Mantxa, Katalunia, Euskadi, Errioxa, Murtzia eta Nafarroatik etorritako gazteek aireko bunker ugariz, metrailadorez, babeslekuez eta lubakiz osatutako egituretan lan egiten dute. Egiturak gailurrean zehar hedatzen dira, Frantziako mugara doan egungo errepidearen bi aldeetan, Adi mendiaren oinetaraino.

Lurpeko egitura horietako batzuk mendiko babesleku gisa garbitzeaz eta egokitzeaz gain, seinaleztatzeaz eta katalogatzeaz arduratzen dira bereziki. Gotorleku horien guztien eraikuntzari buruzko azalpenekin, garaiko dokumentazioarekin eta erregistro arkeologikoaren oinarrizko ezagutzekin osatzen da lana. Berreskuratzeko eta dokumentatzeko lan arkeologikoaren berezko lanez gain, landa-eremuan parte hartzen dutenek hainbat bisita egiten dituzte Iruñera, bai eta aisialdiko eta aisialdiko jarduerak ere, arratsaldeetan eta asteburuetan.

Ollo kontseilariak bere hitzaldian nabarmendu duen bezala, lan itzela izan arren, gaur egun ia ezezaguna da, "Horregatik, egitura horietako batzuk berreskuratu eta garbitzeak aukera ematen die bisitariei eta inguruko biztanleei iragan hurbilera hurbiltzeko, baina, kasu askotan, ezkutuan".

Carlos Amatriainek, Nafarroako Gazteriaren Institutuko zuzendari kudeatzaileak, gazteek horrelako ekimenekin egiten duten lan handia eta adierazten duten konpromisoa azaldu du: "Gazteek erakusten digute boluntariotzarekin, kulturarekin eta historiarekin inplikatuta dagoela, eta, beraz, Nafarroako Gobernuak pozik jarraituko du horrelako programak eta jarduerak eskaintzen

Lankidetza-proiektuak

Proiektu honek lehen fasea izan zuen abuztuaren lehen hamabostaldian Lesakan eta Nafarroako Memoriaren Institutuak eta Nafarroako Gazteriaren Institutuak elkarlanean antolatzen dute, abuztuaren 16tik 30era bitartean, Eugin.

Bi erakunde hauek mota honetako jarduerak antolatzen lagundu dute 2017tik. Hala, boluntariotza-eremuak egin dira Ezkabako Botellen Hilerria egokitzeko (2017 eta 2018 urteak), Auritz/Burguete-n P linearen egitura batzuk aurkitzeko eta garbitzeko 2017an, Igal/Igarin preso errepublikarrek ostatu hartu zuten barrakoietako bat berreskuratzeko (2018), eta gotorleku frankista osatzen duten egiturak berreskuratzeko (2019ko udan) (Pirinatantifikazio frankista).

Eremuaren helburu nagusia parte-hartzaileei espazio integratzailea ematea da, bazterketarik gabe, balio hauekin lan egin dezaten: ezagutza eta berdinen arteko bizikidetza, esperientzien trukea, talde-lana, garapen fisikoa eta emozionala eta bakea, berdintasuna, elkartasuna, ekologia eta kultura guztiekiko errespetua.

Auzolandegia

Hormigoizko bunkerrak Eugi udalerrian daude, Nafarroako Pirinioetan, Frantziarekiko mugatik metro gutxira. 1930eko hamarkadaren amaieran eta 40ko eta 50eko hamarkadetan eraiki ziren. Francoren diktadura Frantzia-Espainia muga itxi eta gotortzen saiatu zen, Pirinio osoan zehar milaka bunker eta egitura militar eraikiz (10.000 baino gehiago).

Nafarroako Memoriaren Institutuak bultzatutako Nafarroako Pirinioetako muga gotortua berreskuratzeko programa horren barruan, hil honen lehen hamabostaldian gazteentzako boluntariotza-eremu bat egin da Lesakan, 15 eta 17 urte bitarteko gazteentzat. Orduan, Frantziako mugako eremu horretako bunkerrak garbitzen, berreskuratzen eta dokumentatzen jardun zen, baita Lesaka-Oiartzun errepidea Aritxulegiko tunelaren bidez eraiki zen garaiko barrakoi multzo bat garbitzen ere; errepide hori 1939 eta 1941 artean eraiki zuten 1.756 presoei ostatu emateko.