Nafarroako klima-aldaketaren agertokiko baliabide hidrikoak ebaluatzeko beste azterlan bat egin da LIFE-IP NAdapta-CC proiektuaren esparruan, eta, bertan, ura kudeatzeko tresnak eta ikuspegiak hartzea gomendatzen da, "Klima-aldaketara egokitzeko eta horren kalteberak ez izateko". Horretarako, hasteko, "Plangintza berrikusi behar da sektore estrategikoetan edo funtsezkoetan ur-kontsumo esanguratsua dakarten gaietan", hala nola ureztaketetarako ur- eta hiri- eta industria-horniduran.

“IPCCren (Klima Aldaketari buruzko Adituen Gobernu arteko Taldea) Bosgarren Ebaluazio Txosteneko  ereduetan oinarritutako klima-aldaketaren agertoki berrietatik eratorritako ur-baliabideak ebaluatzeko Azterketa” izeneko txostenean, kontuan hartzen dira erregimen naturaleko ur baliabideak, eta etorkizunean, Nafarroako arro jakin batzuetako ibaietan horiek zirkulatu ahal izatea aurreikusten da, klima-aldaketaren inguruko eszenatoki berri horiek aintzat hartuta. INCLAM enpresak burutu du lana, Nafarroako Ingurumen Kudeaketa / Gestión Ambiental de Navarra (NIK-GAN) sozietate publikoaren zuzendaritza teknikoarekin, Nafarroako Gobernuarentzat.

Ebaluazio-azterlanean esaten da, IPCCren beraren eta Obra Publikoen Azterketa eta Esperimentazio Zentroko (CEDEX) Azterketa Hidrografikoen Zentroak estatu-mailan egindako azterketekin bat eginez, litekeena dela baliabide hidrikoak murriztea eta lehorteak areagotzea, mendeak aurrera egin ahala eta klima-aldaketa arintzeko ahalegin globala zenbat eta txikiagoa izan, nahiz eta murrizketen zenbatekoa arretaz kalkulatu behar den, horren ebaluazioak nolabaiteko zalantza agertzen duelako (eredu klimatikoek emaitza nahiko aldakorrak agertzen dituzte). Emaitzak ikusita eta ura ekonomian eta gizartean funtsezkoa dela kontuan hartuta, “ezinbestekoa da klima-aldaketaren efektuak baliabide hidrikoen plangintzan eta kudeaketan sartzea”.

Emaitza LIFE16 IPC/ES/000001 - LIFE-IP NAdapta-CC (2017-2025) proiektuaren barruan sartzen da, “Eskualde batean, Nafarroan, klima-aldaketara egokitzeko politika integratu, koherente eta inklusibo baterantz”; horren helburua da Foru Gobernuak Nafarroako Klima Aldaketaren aurrean borrokatzeko Ibilbide Orrian (HCCN-KLINA) jasotako estrategia eta ekintza-planak garatzea bultzatzea. Lan-eremuetako bat Ura da, eta, zehazki, klima-aldaketaren ondorioak prezipitazioaren aldaketan, eta, hortaz, eskura daude baliabide hidrikoetan kontuan hartuko dituen egokitze-kudeaketa bat lortzea, baliabide hidrikoaren erabilera eraginkor eta iraunkorrean oinarritutako kudeaketa lortzera bideratutako neurriak ezartzea lagunduz.

Baliabide hidriko ahulenak identifikatzea eta egokitzea

Azterketak erakusten duenez, IPCCren klima-ereduek klimak etorkizunean izango duen bilakaera aurreikusten dute egungo ezagutzara aplikatuta, eta adierazten dute litekeena dela baliabide hidrikoak murriztea eta lehorteak handitzea, mendeak aurrera egin ahala. Murrizketa hori, oro har, “garrantzitsuagoa da klima-aldaketa arintzeko ahalegin globala zenbat eta txikiagoa izan” eta “aztertutako arroen arabera nabarmenagoa”. Ildo horretan, “plangintza hidrologikoa ez litzateke hainbeste bideratu behar baliabide hidrikoen murrizketaren ehunekoa zenbatestera (ziurgabetasuna ezabatzea ezinezkoa delako), baliabide hidriko ahulenen sistemak identifikatzera eta egokitze-neurriak proposatzera baizik”.

Berotegi-efektuko gasen isuriak arintzeko ahaleginek horiek egonkortzea (RCP 4.5) dakarren egoeran eta isurketen maila altua aurreikusten duen eszenatokian (RCP 8.5) aztertutako ereduek erakusten dute, oro har, murriztu egingo direla gure lurraldean sortutako baliabide hidrikoak, eta are garrantzitsuagoa izango dela mendean gehiago aurreratu ahala eta klima-aldaketa arintzeko ahalegin globala zenbat eta txikiagoa izan; baliteke murrizketa horiek garrantzitsuagoak izatea aztertutako arroen arabera.

Txostenean, halaber, esaten da “gehiago ahalegindu behar dugula ura kontsumitzen duten sektoreei eskariaren kudeaketa egiten laguntzen, baliabidea modu eraginkorrean erabili eta baliabide hidrikoen ustiapena minimizatu dezaten, gure komunitateko uraren ekosistemak erresilienteagoak ere izan daitezen eta kontserbatzeko egoera onean mantentzeko aukera handiagoak izan ditzaten, klima-aldaketaren ondorioek ekar ditzaketen mehatxuak gorabehera”.

10.000 hm3 ur inguru igarotzen dira Nafarroako ibaietatik

Hasteko, azterketan Nafarroako Gobernuaren Datu Hidrologikoen Bankuaren (BDH) datuak hartzen dira kontuan; datu horietan arro hidrografikoetako behaketa-puntuetan jasotako informazio hidrometeorologiko historikoa gordetzen da, eta azken aldiz 2017an eguneratu ziren. Une honetan, eta txostenaren arabera, Nafarroako ibaietatik igarotzen den ur-bolumen globala 9873 hm3 da, eta erdia gure komunitatean bertan sortzen da eta gainerakoa beste erkidego batzuetatik transferitzen da. Kontuan izanik Nafarroan prezipitazio osoa batez beste urteko 9485 mm-koa dela, sortutako jariatzea %50eko euri erabilgarriari dagokio. Baliabide guztien %72 isurialde mediterraneoan sortzen dira eta %28 isurialde kantauriarrean.

BDHren 1940-2015 denboraldirako datuen azterketari esker jakin dezakegu nola banatzen diren baliabide guztiak, isurketa faktore askoren mende baitago; hala nola, prezipitazioa, lurrunketa, lurraren malda, landaredia, lurzoruen iragazkortasuna edo ezaugarri geologikoak, denak ere oso aldakorrak Nafarroako geografian zehar.

Ildo horretan, argi eta garbi bereizten dira iparraldeko isurialdeko arroak eta Pirinioetako ibaien iturburuak, urtean 1200 mm-ko isuriak sortzen baitira, eta mediterraneokoa, isurketa askoz txikiagoekin, Linares, Queiles eta Alhama ibaietako arroen kasua bezala, urtean batez beste 75 eta 90 mm-ko balioekin. Isurialde mediterraneoan, euri gutxiago egiteaz gain, prezipitazioaren zati txiki bat jariatze edo baliabide natural bilakatzen da. Halaber, datuekin egiaztatzen da urte batetik bestera sortzen diren baliabide hidrikoen ekarpena aldatzen dela, eta, horrela, Linares, Alhama eta Queiles ibaietako arroek dute irregulartasun handiena, arro kantauriarren aldean, azken horiek emarietan egonkorragoak izateagatik.

Txostenaren arabera, gehiago ahalegindu behar dugu ura kontsumitzen duten sektoreei eskariaren kudeaketa egiten laguntzen, baliabidea modu eraginkorrean erabili eta baliabide hidrikoen ustiapena minimizatu dezaten, gure komunitateko uraren ekosistemak erresilienteagoak ere izan daitezen eta kontserbatzeko egoera onean mantentzeko aukera handiagoak izan ditzaten, klima-aldaketaren ondorioek ekar ditzaketen mehatxuak gorabehera.

Azterketa LIFE-IP NAdapta-CC proiektuko arloetako beste batzuekin lotuta dago; hala nola, C6 ekintzako “Aldakortasun klimatikoaren azterketa” edo C4 ekintzako “Ureztatze defizitarioko saiakuntzak”, NASUVINSA eta INTIA sozietate publikoek garatuak, hurrenez hurren. Etorkizuneko plangintza hidrikorako funtsezkoak izango dira, klima-aldaketaren etorkizuneko eszenatokiak kontuan hartuta.