Urte honetan zehar, 20 milioi euro inguru jasoko ditu Lizarraldeak, Nafarroako Aurrekontuen eta Nafarroa Suspertu Planaren barruko ekimenen inbertsioetan. Maria Chivite Lehendakariak  Foru Exekutiboak aurrera eramango dituen jarduera nagusiak aurkeztu ditu gaur, batez ere Hezkuntza arloan, zentro berria eraikiz eta beste bat eraberrituz; Osasun arloan, Kirurgia handi anbulatorioko unitate bat sortuko da, eta bide azpiegituretan.

Inbertsio gehienak hezkuntzaren eremuan egiten dira. Hezkuntza Departamenduak 3,5 milioi euro bideratuko ditu Sesmako Virgen de Nievas ikastetxe publiko berria eraikitzeko. Lanak aurten bertan hasiko dira, proiektua lizitatu eta idatzi ondoren, eta 2022an amaituko dira. Udal kiroldegiaren ondoan zentro berri bat eraikiko da, egungo eraikinaren espazio eta irisgarritasun arazoak direla eta.

Gainera, Zudaireko Las Améscoas ikastetxe publikoa erabat egokituko dute, 2,6 milioi euroko inbertsioa eginez. Obrak datorren urteko abuzturako amaituta egotea espero da, 2022/23 ikasturteko ikasleek instalazio berrietan eskolak has ditzaten.

Hezkuntzaren aldeko apustuaren barruan sartzen da Lizarrako Lanbide Heziketako Ikastetxe Integratu Politeknikoan teknologia aplikatuko gela berri bat ezartzea. Proiektu horrek prestakuntza-gelak lan-inguruneetara hurbiltzea izango du helburu. Esperientzia hori Nafarroa osoko sei gelatan egingo da aurten, hurrengo bi ikasturteetan LHko ikastetxe guztietara zabalduz.

5,4 milioi errepideetarako

Lizarraldeko beste inbertsio ildo nagusietako bat errepideak hobetzea eta kontserbatzea da. Lurralde Kohesio Departamenduak 5,4 milioi euro bideratuko ditu zonaldeko bide azpiegituretara. Zehazki, Lizarrako Kontserbazio Zentroak 3,9 milioi euro jasoko ditu trenbideak mantentzeko eta hobetzeko, baita neguko errepideetarako ere. Gainerako 1,5 milioiak azpiegitura berrietara bideratuko dituzte. Besteak beste, Alloko saihesbidearen elkarguneak (NA-122 errepidea), biribilgune berri bat San Adrianen, bizikletentzako bidexka bat Lizarra eta Villatuerta artean; baita biribilgune berri bat eta oinezkoentzako korridore bat Carcarren.

Gainera, Lurralde Kohesioak 1,2 milioi euro aurreikusi ditu udal azpiegiturak hobetzeko, hamabost bat udalekin egindako hitzarmenen bidez. Partida hori, besteak beste, Mendabia, Abarzuza, Maralon, Azuelo eta Viana herriek jasoko dute. Laguntzak, bereziki, igerilekuak, liburutegiak, gizarte-etxeak, haur-parkeak eta gizarte-lokalak hobetzeko izango dira. Bestalde, NILSA (Navarra de Infraestructuras Locales, S.A.) sozietate publikoak 1,4 milioi euro inbertituko ditu Lizarrako araztegian.

Kirurgia Handi Anbulatorioko unitate berria

Aurtengo Aurrekontuek, gainera, Lizarrako Garcia Orcoyen ospitalean Kirurgia Handi Anbulatorioko unitate bat martxan jartzea aurreikusten dute. Chivite lehendakariak azaldu duenez, laguntza baliabide berri honen obra eta ekipamendua 2,3 milioi euroko inbertsioa izango da. Horri esker, "eraginkortasuna areagotuko da; izan ere, sistema horrekin ez da ospitaleratzea bilatzen, izan ere, kirurgia osteko jarraipena pazienteen etxean egiten da", gaineratu du.

Unitate horrekin batera, Garcia Orcoyen ospitaleak 950.000 euro inguru jasoko ditu birmoldaketa lanetarako eta 300.000 euro instalazioak eta segurtasun plana hobetzeko.

Gainera, Azagra eta Zudaire herrietan kontsultategiak berrituko dituzte, 170.000 eta 261.000 euroko inbertsioa egin ostean, hurrenez hurren. Halaber, 2021ean Puente la Reina-Gares osasun-zentro berriaren proiektua esleitzea aurreikusi dute.

Guztira, Osasun Departamentuak 66 milioi euro gastatuko ditu aurten Lizarrako eremuari osasun-zerbitzua emateko; horietatik 45 Garcia Orcoyen ospitalekoak izango dira eta 21 Lehen Mailako Arretakoak, langileen, ekipamenduaren eta zerbitzuen gastua barne.

Alokairu babestua

Etxebizitzaren arloan, Nafarroako Gobernuak funtzio soziala sustatzearen alde egiten du, arrazoizko alokairuko etxebizitzen sustapen publikoaren bidez. Ildo horretan, Jose Mª Aierdi lehendakariordeak nabarmendu du 2,3 milioi euro inbertituko direla babes ofizialeko 18 etxebizitzen sustapen publikoan Ibarra inguruan. Obra horiek esleitu berri dira eta 2022ko udarako amaituta egongo dira. Ekimen horri, babes ofizialeko beste 14 etxebizitza gehitu behar zaizkio, guztiak babestukoak alokairuak, Lizarrako alde zaharreko ospitale zaharraren birgaitze integralean eraikiak eta dagoeneko jendea dutenak bizitzen.

Bestalde, lurralde-garapen jasangarriko estrategiaren baitako jardueren artean, Oncinedako jarduera ekonomiko eta industrialaren eremua zabaltzea ere nabarmendu behar da.

Nekazaritzarako laguntzak

Nekazaritza-sektoreak Lizarraldean duen garrantziaren ondorioz, Landa Garapeneko eta Ingurumeneko Departamentuaren laguntza-deialdietako eskualderik onuradunenetako bat da. Aurten, eremuak 1,9 milioi euro inguru jasoko ditu, besteak beste, nekazaritza-ustiategietan inbertitzeko laguntzak (milioi bat inguru), nekazari gazteak instalatzeko laguntzak (630.000 euro inguru) eta COVID-19ren ondorioak arintzera deitutakoak (260.000 euro inguru).

Guzti hauei, gainera, eskualdeko sare sozioekonomikoaren ordezkari diren solaskide publiko eta pribatuak biltzen dituzten Tokiko Ekintza Taldeentzako laguntzak gehitu behar zaizkie. Kasu honetan, TEDER Lizarraldea Landa-Garapena elkarteak 1,3 milioi euro inguru jasoko ditu.

Bestalde, Landa Garapenak eta Ingurumenak arreta berezia eskainiko diote Urbasa eta Andiako Parke Naturalari. Parke hori funtsezkoa da eremu horretarako, ondorioz, 500.000 euro inbertitzea aurreikusten du abeltzaintzako azpiegiturak hobetzeko eta baso-lanak eta erabilera publikoa kudeatzeko. "Zenbateko horiek handitu ahal izango dira Next Generation funtsen esparruan, non Natur Erreserbako erabilera publikoko azpiegiturak egokitzeko eta hobetzeko ekintzak proposatu diren", adierazi du lehendakariak.

Gainera, aurten Allozeko urtegia PSIS baten bidez erregulatzea eta jarduera sustatzea gune naturaletan aurreikusi da, hala nola, Nafarroa Aztertu sarean barnean dauden Irantzuko lurretan, Euskal-nafarraren Bide Berdean edo Acedoko Basoko Etxean, Aierdi lehendakariordeak zehaztu duenez.

Arrada Dorrearen kontserbazioa

Lodosako Arrada Dorrea zaharberritzeko eta kontserbatzeko lanek Lizarraldera bideratutako aurrekontuaren zati handi bat osatzen dute. Izan ere, Kultura eta Kirol Departamenduak esleitutako 1,4 milioi euroetatik 800.000 euro jasoko ditu proiektuak. Helburua oinplano karratua duen Erdi Aroko dorre hau berreskuratzea da; dorrearen osotasuna arriskuan dago, denborak aurrera egin ahala eta zenbait mendetako utzikeria dela eta.

Inbertsio txikiagoko beste jarduera batzuk Arroizko kultur gunea birgaitzea (60.000 euro) edo Iratxeko Monasterioko kontserbazio lanak (90.000 euro) dira. Museoei dagokienez, 45.000 euro emango zaizkio Henri Lenaers Fundazioari; 25.000 euro Gustavo de Maeztu Museoari; eta 15.000 euro Julio Caro Baroja Etnologia Museoari eta Karlismoaren Museoari.

Bestalde, kirol inbertsioei dagokienez, Sartagudak 125.000 euro jasoko ditu herriko instalazioetarako; eta beste 125.000 euro erabiliko dira Allozeko urtegian egiten den eta inguruko ekonomian eragina duen bela-kanpaina eskolarra finantzatzeko. Horri beste 55.000 euro gehitu behar zaizkio Lizarrako Txirrindularitza Elkarteak antolatutako Indurain Txirrindularitza Sari Nagusirako.

Horri guztiari 219.000 euroko diru-laguntza gehitu zaio, inguruko udalek antolatutako kultur ekintzetarako.

Lizarraldea eta Lizarrako Erribera

Los Llanos Kultur Gunean egindako topaketan, Lizarraldeko eta Lizarrako Erriberako berrogeita hamar bat alkate izan dira. Gainera, Nafarroako Udalerrien eta Kontzejuen Federazioko (FNMC), Montejurrako Mankomunitateko, Lizarraldeko Enpresen Elkarteko (Laseme), Lizarrako Lur Partzuergo Turistikoko eta TEDER elkarteko (Lizarraldea, Landa Garapena) ordezkariek ere hartu dute parte. Lehendakariarekin batera, bigarren lehendakariordea eta Lurralde Antolamendu, Etxebizitza, Paisaia eta Proiektu Estrategikoetako kontseilaria  den Jose Mª Aierdi eta Elma Saiz Ekonomia eta Ogasuneko kontseilaria izan dira.

Guztien aurrean, Chivite lehendakariak esan duenez "datozen hilabete eta urteetan Gizarte zibilak ahalegin handia egingo du, Nafarroako, Espainiako eta Europako erakundeen eskutik, erabateko krisia gainditzeko". Ahalegin hori Europako berreskuratze-funtsen etorrerak babestuko du; datozen hilabeteetan zehaztuko dira funts horiek, baina Nafarroak "posizio ona" du horientzat, estrategia zehatz bat baitu /Nafarroa Suspertu Planaren baitan.