Memoriaren Nafarroako Institutuak (NMI) hogei bat desobiratze egitea aurreikusi du aurten, biztanleria-zakuekin, Ezkabako San Kristobal Gotorlekuko ihesaldiko presoekin eta makisaren borrokaren testuinguruan gerrillari antifaxisten errepresioarekin lotutako hobiak izan daitezkeela pentsatzen den kokapenetan.

2016. urteaz geroztik, Nafarroako Gobernuaren Nafarroako Memoriaren Institutuak hainbat hitzarmen sinatu ditu Aranzadi Zientzia Elkartearekin, 100.000 euro urtean, lan horiek egiteko. Ikertzaileen, teknikarien, senideen eta memorialisten elkarteen arteko lankidetzaren ondorioz, frankismoaren errepresioaren 114 biktima hobitik ateratzea lortu da.

Hilobitik ateratzeko plan berriak 70 biktima baino gehiago bilatzea aurreikusten du, horietatik 13 izen-abizenekin, baina gehienak pertsona anonimoak, presoak, zibilak, San Kristobal gotorlekutik ihes egindakoak eta makiak dira.

22 kokaleku baino gehiagotan (pistak, bideak, laborantza-lursailak, etab.) aurkitzen saiatzen dira, Odieta, Esteribar, Lerin, Iza zendea, Imotz, Ezkabarte, Berriozar, Oibar, Berriobeiti, Larrion, Ultzama, Izaba, Arano, Armañanzas, Zizur Nagusia edo Zizur Nagusia bezalako herrietan.

Ekintza hauek, AFFNA36, txinparta, Amapola del Camino, Asociación Pueblo de las Viudas de Sartaguda eta Arekako ordezkariek osatutako memoria historikoaren elkarteen mahaian aurkeztu dira aste honetan.

Jarduketa-plan honek, aurreko urteetan bezala, memoria historikoaren elkarteek eta ikertzaileek frankismoaren errepresioari buruz egindako proposamenak jasotzen ditu. "Aldaketak ditu, lokalizazio-lanak zailak baitira. Horietako asko urteetan zehar izandako ahozko lekukotasunetan oinarritzen dira edo denboran zehar lurrak jasandako aldaketen mende daude ", Memoriaren Nafarroako Institutuak adierazi duenez.

114 kidego berreskuratu dira eta 26 biktima identifikatu dira

Berreskuratutako 114 biktimetatik, 2016ko irailean Nasertic enpresa publikoak kudeatutako DNA Bankuari esker, 26 gorpu identifikatu ahal izan dituzte. Denbora horretan, 252 espediente ireki dira.

"Identifikazio-lanak konplexuak dira eta, batzuetan, bidera ezinak, hezur-hondarrak degradatzen direlako edo emaile egokirik ez dagoelako; baina bide horiek ahalbidetzen dute gorputzak familiei entregatuz konponketa-prozesuak amaitzea", adierazi du NMIk.

Lan horietan, Nafarroako Gobernuak 288.000 euro inbertitu ditu 2016 eta 2020 urteen artean. Gainera, 2023ra arte 210.000 euro gehiago gehitzea aurreikusi dute.

"Nafarroako Gobernuak biktimen bilaketarekin duen konpromisoa irmoa da", adierazi dute. "Denborak aurrera egin ahala areagotu den hobien kokapenak dituen zailtasunez jabetuta", herritarrei dei egin diete "tokiren bat ezagutzen badute, Nafarroako Memoriaren Institutuarekin harremanetan jartzeko".