Nafarroako Gobernuak, Eskubide Sozialetako Departamentuak proposatuta, Nafarroan adinekoentzako egoitza berriak martxan jartzea arautzen duen Foru Dekretu bat onartu du. Dekretu horrek 130 pertsona har ditzake gehienez; kopuru hori 70era iristen da desgaitasuna duten pertsonentzako zentroen kasuan, eta pertsona ardatz duen arreta-eredua txertatuko du, haren autonomia eta egoiliarren erabakiak hartzea indartuz.

Araua indarrean sartuko da NAOn argitaratu eta handik hiru hilabetera. Bertan, hainbat baldintza aurkezten dira adinekoentzako, desgaitasuna duten pertsonentzako eta gaixotasun mentalak dituztenentzako zentro eta gizarte-zerbitzu berriak, gizarteratzeko zentroak eta eguneko zentroak abian jartzea baimentzeko. Dekretuan, espazioak eta artatutako pertsonen antolakuntza erregulatzeaz gain, arreta-eredu parte-hartzaileagoak eta artatutako pertsonen premietara egokitutakoak bultzatzen dira, Eskubide Sozialetako Departamentuak pertsonengan oinarritutako arreta-eredua ezartzeko diseinatutako helburuaren arabera.

Eskubide Sozialetako kontseilaria den Carmen Maeztuk gaur, osteguna, foru-dekretu berria aurkeztu du, Pertsonen Autonomiarako eta Garapenerako Nafarroako Agentziaren (PAGNA) zuzendari kudeatzailea den Ines Francesekin eta Departamentuko idazkari orokor teknikaria den Nacho Iriarterekin batera.

Eskubide Sozialak 2019az geroztik lantzen duen egoitzen eta arreta-zentroen gaineko ereduan jada jasotzen zen lehen aldiz idatzi zenetik egoitzetako plaza-kopurua mugatzea. Maeztu kontseilariak azaldu duenez, “testuak proposatzen dituen neurriek garrantzi berezia hartzen dute une hauetan, segurtasun handiagoa eskaintzen baitute etorkizunean izan daitezkeen COVID-19aren antzeko egoeren aurrean. Horietako asko jada jasota zeuden, eta beste batzuk sartu ditugu egoitza-zentroetan egindako auditoretzen ondorioz". 

Konfigurazio berria eta zentro-motak

Hemendik aurrera, egoitzetako gehieneko plaza-kopurua mugatzeaz gain, gutxienez azaleraren %65a gehienez 16 laguneko bizikidetza-unitateren inguruan eratuko da. Etorkizuneko zentroetan, sukaldea edo egoteko zona bezalako espazio komunak edo internet dutenak izatea aurreikusten da, eta banako logelek gutxienez 14 m2-ko azalera eta bikoitzek 20 m2-koa izan beharko dute, eta, edonola ere, bainugela bat ere bai. Plazen %80ak banako logeletan egon beharko du. 

Orain onartutako arauak, aurrekoak ez bezala, zerbitzu-mota ezberdinak deskribatzen ditu arreta-modalitatearen arabera eta ez erabiltzaileen profilaren arabera; era berean, horietako bakoitzerako baldintza fisikoak, oinarrizko prestazioak nahiz langile-ratioak ezartzen ditu.

Egoitzako arreta-zerbitzuak honela bereizten ditu: egoitzak, mini egoitza-etxea, egoitzekin loturiko etxebizitzak, pisu tutelatua, ikuskatua, laguntza duen etxebizitza, apartamentu tutelatuak, harrera-etxebizitzak eta etxerik gabeko pertsonentzako zerbitzuak, horietako bakoitzean ematen dituzten laguntzen intentsitate-maila definituaz (altua, neurritsua eta baxua).

Halaber, eguneko arreta-zerbitzuak jasotzen ditu eguneko egonaldietan, eguneko zentroetan (mendeko pertsonentzat, landa-eremuko eguneko zentroetarako, errehabilitazio psikosozialeko zentroetarako eta gizarteratzeko zentroetarako) eta zentro okupazionaletan, horietako bakoitzerako baita ere baldintza fisikoak, oinarrizko prestazioak eta langile-ratioak definituaz.

Azkenik, zerbitzu anitzeko zentroen aukera jasotzen da dekretuan, eremu ezberdinetako pertsonei estaldura emateko, batik bat landa-eremuan, eta esperientzia pilotuen ezarpena erregulatzen du, ebaluatu ondoren gizarte-zerbitzuen katalogoan sartu ahal izateko; esate baterako, etxebizitza kolaboratiboak edo “cohousing” delakoak.

Pertsonak artatzeko oinarrizko printzipioak

PAGNako zuzendari kudeatzailea den Ines Francesek komunikabideen aurrean adierazi duen moduan, Dekretu berriak zerbitzu guztietarako oinarrizko printzipio batzuk ezartzen ditu; hala nola, "normalkuntza", familiaren eta gizartearen ingurunetik hurbilen dagoen bizimodua eskaini ahal izateko; pertsonen premia guztiei diziplinarteko estaldura emango dien arreta integrala; arreta pertsonalizatzea, haiek zaintzeko modu egonkorrean esleitutako profesionalekin; senideekiko eta erreferentziazko pertsonekiko harremanak sustatzea; langileen prestakuntza eta motibazioa; zerbitzuaren eskuragarritasun unibertsala, pertsona guztientzat ulergarria; emakumeen eta gizonen artean berdintasuna sustatzea; eta boluntariotza sustatzea, barne-mailan nahiz zentroetan eta zerbitzuetan parte hartzen duten kanpo-ekimenetan.

Mugarri bat zaintzan

Maeztuk, halaber, ondorengoa adierazi du: "Dekretu hau mugarri bat da zaintzen zerbitzuetan, araudi berria eskuartean dugula sistema malguago bat eduki ahal izango baitugu, pertsonen lehentasunak kontuan hartuko dituena eta, haien premietara ez ezik, haien gaitasun eta bizitzako planetara ere egokituko dena. Ezbairik gabe, garrantzitsuena da horrekin pertsonarengan oinarritutako arreta-eredua eta zaintzen kalitatea hobetzekoa finkatuko dela Nafarroan, aurreko araudia ia 30 urtez indarrean egon eta gero ".

Eskakizun berriek ez dituzte behartzen une honetan Nafarroan, laguntza-zerbitzuen modalitate ezberdinetan, 13.000 bat pertsona artatzen dituzten 525 zerbitzuak. Hala ere, espazioei dagokienean, lehendik dauden zentroek araudira egokitu beharko dute 15 plaza baino gehiago jartzeko etorkizuneko aldaketa-obretan. Laguntza-arloko filosofia berriari dagokionean, berriz, horietako hainbat jada onartzen ari dira artatzeko eredu berria, pertsona zentroetako erabakien protagonista nagusi moduan jartzeko.

Foru-dekretu berrian jasotako beste eskaera bat da, zentroan psikogeriatriako unitate bat dagoenean, hori bereiztutako espazio fisiko batean kokatzea.

Era berean, bizikidetzako esperientzia pilotuetarako baimen espezifikoak aurreikusten dira arauan, formula berritzaileak probatzeko, zerbitzu berri bezala sar daitezen Eskubide Sozialek horien funtzionamendu egokia egiaztatzen badute.

Sektorea kopuruetan

Nafarroan, 13.000 pertsona baino gehiagok erabiltzen dute foru-dekretu berriak araututako 525 zerbitzuetakoren bat. Horietatik ia 9.000 adinekoentzako dauden 321 establezimenduren batean aurkitzen dira. Gainerakoak arreta espezifikoa jasotzen dute gizarteratzeko 90 zentrotan (1.000 lagun baino gehiago), desgaitasuna duten pertsonentzako 71 zentrotan (2.300 egoiliar) eta gaixotasun mentalak dituzten pertsonentzako 43 zentrotan (1.200 bat pertsona) daude.

Adar ezberdinetako 5.000 profesionalek egiten dute lan eguneko zentroetan eta egoitzetan.

Egoitza-zentroetarako baimenak egun arautzen dituen arauak 29 urte dituenez, beharrezkoa zen eguneratzea. Nafarroako Gobernua, legealdi honetarako sinatutako programa-akordioaren arabera, 2019ko azaroan hasi zen foru-dekretu berriaren zirriborroa idazten, Gizarte Ongizateko Nafarroako Kontseiluaren iritzia eta aurreko legegintzaldian aurreratutako lanak kontuan hartuta.

2020ko lehen hiruhilekoan, Baimen, Erregistro eta Homologazioen Batzordearen ekarpenak eta sektoreko erakunde nagusi batzuenak jaso ziren.

Halaber, sektore soziosanitarioko erakunde sindikalen, talde politikoen eta Nafarroako Adinekoen Kontseilua bezalako organo aholku-emaileen iritziak bildu ziren, eta, azkenean, erakunde guztiek aho batez onartu dute.