Irrati-markaturiko izokin atlantikoaren 19 aletatik 11 Doneztebeko San Tiburcio urtegitik gora dauden Bidasoa ibaiko uretara iritsi dira, eta horietatik hiru Elizondora heldu dira azken egunotan. Bik herriko hirigunean dagoen Txokoto urtegia gainditzea lortu dute.

Datua, Landa Garapen eta Ingurumen Departamentuak, LIFE IREKIBAI proiektuaren barruan, Nafarroako Ingurumen Kudeaketa (GAN-NIK) enpresa publikoko eta Ingurumen Zaindegiko langileen bidez, aurrera daraman irrati-jarraipeneko programaren bidez egiaztatu ahal izan da. Gora egiteko garaian, eta emariaren baldintza egokiei esker, iaz ere hauteman zen presentzia egiaztatu ahal izan da ibaiaren arroaren goiko aldean. Teknikarien arabera, ibaian oztopoak kentzeko estrategiak ahalbidetu du aurrerapena, gutxienez duela 30 urtetik ez baita horrelakorik egiaztatu ahal izan puntu horretan.

Izokinak erabilitako azaleraren handitzea 2018an hauteman zen dagoeneko, hiru arrain (zeuden 28etatik) San Tiburcio urtegitik gora zeuden uretara heldu zirenean, eta horietako bat Iruritan dagoen Oharriz urtegira, Elizondotik 5 kilometrora. Aurten, gora egiteko garaiak datuak berretsi ditu, azken hamarkadetako joerari buelta emanez; izan ere, Bidasoaren erdialdearen eta behealdearen artean urtegi formako oztopo ugari eraikitzeak izokinak arroaren goiko aldera ezin iristea eragin zuen, garai batean egiten zuten bezala.

Aurten, migraziorako egokiak diren emariek eta arroaren egungo egoerak ale kopuru handia goiko aldera iristea ahalbidetu dute. Ohiz kanpoko gertaera hori hor dagoen arren, Oharrizko urtegia oztopo handia da oraindik migrazio horretarako, eta bertze hainbat ale urtegiaren oinetan daude, baina oraindik ez dute gainditzea lortu.

Nafarroako Gobernua, Kantauriko Konfederazio Hidrografikoarekin batera, duela 15 urte baino gehiago hasi zen Bidasoa ibaiaren zatiketari buelta emateko lanean, erabiltzen ez ziren urtegi batzuk kenduz eta erabiltzen ari zirenen iragazkortasuna hobetuz. Gaur egun, Nafarroako Gobernuak, GAN-NIK enpresa publikoaren bidez, Gipuzkoako Foru Aldundiarekin batera, LIFE IREKIBAI "Ibai irekiak: Nafarroak eta Gipuzkoak partekatzen dituzten ibaien konektibitatea eta habitatak hobetzen" proiektuan hartzen du parte. Proiektu horri esker, Bidasoaren arroan Endarlatsako, Berako edo Iturengo urtegiak kendu ahal izan dira, eta horiei bertze ekimen batzuen ondorioz eraitsitakoak gehitu behar zaizkie, Arraiozkoa eta Elgorriagakoa, hain zuzen ere.

Onurak izokinarentzat eta bertze espezie batzuentzat

Bidasoaren arroan egindako ahalegin horiei guztiei esker, izokin populazioa pixkanaka baina era iraunkorrean hobetu da, azken 10 urteotan 400 ale baino gehiagoko kopuruari eutsi baitio. Gaur egun 409 dira gora egitea lortu duten izokinak, eta baliteke kopuru hori handitzea, denboraldia ez baita oraindik amaitu. Gainera, iragazkortasun lanei esker, izokin gehiago iritsi dira arroaren erdiko eta goiko partera, eta, ondorioz, arrautzak jartzeko toki hobeak eta arrainkumeak hazteko baldintza egokiagoak izan ditzakete.

Duela urte gutxi arte, ale batek Bertiz pareraino iristeko gainditu behar zituen oztopo ugariak zirela eta, Reparaceako zubia (Bertiz) zen izokin kopuru txiki erregular batek heltzea lortzen zuen itsasoratzeko puntutik urrutien zegoen tokia. Aipatzekoa da, izokinaz gain, bere espezie laguntzaile guztiak, hala nola amuarraina, erretxina, aingira, kolaka edo lanproia ere, ibaiko iragazketa lanen onurak jasotzen ari direla.

Kantaurialdeko ibaien arazoei buruzko erakusketa

Gai horrekin erlazionaturik, hain zuzen ere, joan den astetik, Oztoporik gabe, hobe! / ¡Que corra el agua! erakusketa bisita daiteke Landa Garapen eta Ingurumen Sailaren egoitzan (Gonzalez Tablas kalea, 7. Iruñea). Kantaurialdeko ibaien arazoari eta, batez ere, horiek zatikatzeak Bidasoan bizitza basatirako dituen ondorioei buruzko erakusketa da. Erakusketa eraikinaren beheko solairuan dago, eta datorren abenduaren 15era arte ikusi ahal izanen da.

Erakusketa, Europako LIFE IREKIBAI proiektuaren dibulgazio lanaren parte da. Nafarroako Gobernuak proiektu horretan hartzen du parte, eta Nafarroako Ingurumen Kudeaketa GAN-NIK enpresa publikoak koordinatu du.

Labrit Multimedia enpresak egindako Oztoporik gabe, hobe! / ¡Que corra el agua! erakusketa, Bidasoa ibaiaren hondoa eta ingurunea irudikatzen dituzten neurri handiko hamar panelek osatzen dute, eta izokina protagonista izanik, arazoa eta gure ibaiak hobetzeko administrazioak hartzen ari diren bioaniztasunaren kontserbaziorako politikak ere azaltzen ditu. Halaber, aipaturiko LIFE IREKIBAI proiektu europarraren bitartez aurrera eramandako neurriak eta lorturiko emaitzak zehazten dira.

Departamentutik igaro ondoren, abenduaren 16tik aurrera Bertizko Jaurerriko Parke Naturalean (Oieregi) jarriko da erakusketa. Datorren urtean, 2020an jadanik, otsailean, Geltokira (Iruñeko autobus geltoki zaharra) iritsiko da, eta hurrengo udaberri osoan Nafarroako Kantauri isurialdeko hainbat tokitan eta udalerritan egonen da ikusgai. Horrela, Elizondon, Sunbillan, Lesakan, Donezteben, Leitzan, Etxalarren eta Beran bisitatu ahal izanen da.

Erakusketa hori bezalako ekimenen bidez, Europako LIFE IREKIBAI proiektuak jendearen sentsibilizazioa eta partaidetza sustatzen ditu, gure ibaietako habitaten, landarediaren eta faunaren zaintza hobetzeko, instituzioen, erakundeen, enpresen, komunitateen eta pertsonen esfortzu bateratuaren bitartez.