Landarteren bederatzigarren edizioa Nafarroako landa-eremuko herri txikietan sustatutako sorkuntza garaikide kolaboratiboko bost partaidetza-prozesurekin amaituko da. Vianako Printzea Erakundea-Kultura Zuzendaritza Nagusiak antolatuta, programak apustu sendoa egin du lurraldean kokatutako arte komunitario baten alde, tokiko errealitatearekin elkarrizketan dagoena eta eraldaketa sozialarekin konprometitua.

2025eko edizio honetan, prozesuak hartu dituzten bost udalerriak honako hauek izan dira: Arbontze, Bargota, Garde, Melida eta Puiu. Proiektuak garatu dituzten sortzaileak honako hauek izan dira: Ioana Hernandez Arriaga (Arbontze), Marta Elia Aldave (Bargota), Asier Gogortza (Garde), Jara Calvo (Melida) eta Carmen Parrado Gil (Puiu).

Nafarroako Gobernuko Kulturako zuzendari nagusi Ignacio Apezteguiak eta programako bitartekari Anne Ibañezek eta Marc Badalek 9. edizio honen balantzea aurkeztu dute gaur Nafarroako Museoan. Apezteguia “oso pozik” agertu da edizio honetako prozesuen emaitzarekin. Haren hitzetan, “landa-eremuan kultura aktibatzeko helburuak bete dira, arte-sorkuntza kolaboratiboaren bidez, artea baliatuz tokiko komunitatea indartzeko eta biztanleak ahalduntzeko tresna gisa”. Horrez gain, honako hau azpimarratu du: “sortzaileen konpromiso sendoa eta ahalegin handia egiaztatu dugu. Halaber, programaren metodologia gero eta finkatuago dagoela jabetu gara: denborak, bitartekaritza-prozesuak, komunitateekiko harremana eta laguntza kolektiboa oso eraginkorrak izan dira”.

Bestalde, Ibañezek eta Badalek nabarmendu dutenez, “aurten hiru proiektu daude lurralde-dimentsiora oso lotuta: bai buztinak, bai ziertzoa, bai intxaurrondoak. Baita eduki sozial handiko beste bi proiektu ere. Gainera, gure iritziz proiektu horietako batzuek, modu batera edo bestera, Landarteren esparrua gaindituko duten lan ildoak ireki dituzte, lurraldeari buruzko sentsibilitate berriak eta lankidetza komunitarioko sare berriak sortuz”.

Programaren prozesua 

Landarte 2025. urteko lehen hilabeteetan hasi zen. Talde koordinatzaileak bost herri eta beste hainbeste artista aukeratu zituen. Sortzaile bakoitzak zegokion herrian burutu beharreko esplorazio-fasea ekainean eta uztailean landu zuen, programaren zati hori hartzen ari den garrantziari erreparatuta. Esplorazioaren ondoren, proiektuak abuztutik abendura bitartean garatu dira. Aurten, aurreko urtean bezala, prozesuen dokumentazioa sortzaileek berek eta sortzaile horiek beraiek aukeratutako laguntzaileek landu dute.

Bost Proiektu

Arbontzen, zeramika lantzen duen Iona Hernandez artistak tokiko buztinen ezaugarri zeramikoei buruzko ikerketa bat planteatu du, “Lurraldea eskuez behatu” proiektuarekin. Haren proposamenak lurraldearen  ikuspegi berri bat eskaini nahi zuen, biztanleak beren ingurunearekin —lurra, paisaia, memoria materiala— beste modu batera erlazionatzera gonbidatuz zeramika bidezko esperimentazioa baliatuta. Ekintza horrek ikerketa eta sorkuntza kolektiborako agertoki gisa aktibatu du herriko plaza, komunitatea lurralde-kontakizun ukigarri bat eraikitzen integratuz.

Bargotan, Marta Elia Aldavek, “Ez zazpiak baino lehen” proiektuarekin, emakumeen zirkuluak jorratu ditu gaur egungo antolaketan, sustrai historikoak dituzten jardunbide komunitarioak aztertuz. Helburua izan da gizarte-harremanerako, zaintzarako eta antolaketa kolektiborako modu horiek ikusaraztea, eta gaur egun landa-eremuetan genero- eta komunitate-loturak nola artikulatzen diren aztertzeko ikerketa-ildo bat zabaltzea. Ikuspegi parte-hartzaileak aukera eman du udalerriko emakumeak aktiboki inplikatzeko, esperientziak, jakintzak eta gogoetak partekatuz; horrek, tokiko gizarte-sarea indartzen lagundu du.

Garden, Asier Gogortzak “Intxaurrondoak” izeneko proiektua garatu du, intxaurrondoek udalerriko paisaia geografiko eta afektiboan duten garrantziaz hausnartzeko. Proposamenak iragana, oraina eta geroa uztartzen ditu, intxaurrondoek lekuko memoria kolektiboan utzitako aztarnak ikertuz, eta zuhaitz-presentzia hori lurraldearekiko lotura sinboliko nola bihurtzen den aztertuz. Haren lanaren xedea zen natura-ingurunearen eta giza ingurunearen berrirakurketa bat egitea, eta komunitatearen, naturaren eta tokiko nortasunaren arteko harremanari buruzko kontzientzia sortzea.

Melidan, Jara Calvok “Melidako korronteak” izeneko proiektua bultzatu du, topaketarako, elkarrizketarako eta esperientzia partekaturako espazio gisa pentsatutako ibilbide eszeniko kolektiboa. Hainbat formaturen bidez —idazketa, ahotsa, ibilbidea, memoria—, proiektuak narratiba kolektibo bat sortu nahi du lekuaren eta bertako biztanleen inguruan, istorio, identitate eta harreman askotarikoak ikusaraziz. Proposamen horrek komunitate-komunikaziorako bideak ireki ditu, bizilagunak, belaunaldiak eta askotariko sentsibilitateak konektatuz, komunitate eta kide izatearen zentzua indartzen lagunduz.

Azkenik, Puiun, Carmen Parrado Gil diseinatzaile eta sortzaileak “Ziertzoa Puiun” izeneko proiektua landu du. Horretan aztertzen da ziertzoak —inguruko haize bereizgarriak— nola zeharkatzen eta konfiguratzen dituen egunerokotasuna, paisaia, sentsazioak eta tokiko memoria. Tokiko komunitatearekin landutako entzute-, biltze- eta behatze-prozesu kolektibo baten bidez, lurraldearen kontakizun sentsorial bat berreraiki nahi izan da, natura, klima, egunerokotasuna eta memoria kolektiboa uztartuz esperientzia partekatu batean. Proposamen horrek inguruneari, bertako dinamikei, zaurgarritasunari eta aukerei buruzko hausnarketa kolektiboa aktibatzea lortu du.

Web orria eta podcasta 

Programa hau hedatzeko bizkarrezurra landarte.es web-orria da. Webguneak lehentasuna ematen die udalerri bakoitzean garatzen diren sortze-prozesuei, prozesuen jarraipenari edo deskribapenari dagokienez, eta parte-hartzaileek beraiek elikatutako hiru eduki-mota biltzen dituen atal dinamiko bat du: Eguneroko bat (prozesuen garapena deskribatzen duen kronika), oharrak (prozesu bakoitzari buruzko materialak edo informazio osagarriak) eta berriak (Landarteri buruzko sarrerak, programa den aldetik).

Horrez gain, web-orri honek Landarte Podcasta ere jasotzen du. Edizio honetan, Nyamnyam-i eskainia dago (Gironako Mieres herrian egoitza duen diziplinarteko talde artistiko bat). Taldeak sustatzen dituen proiektuetan sorkuntza garaikidea parte-hartzearekin, esperimentazioarekin eta zaintzarekin lotzen da. 2012az geroztik, pentsamendu kritikoa eta praktika komunitarioa formatu hibridoen bidez —topaketak, ekintzak, tailerrak, argitalpenak edo gailu eszenikoak— aktibatzen dituzten proposamenak garatzen dituzte, betiere ikuspegi kokatu eta kolaboratibo batetik. Taldearen lanak artea, eguneroko politika eta tokiko ekosistemak uztartzen ditu, ekoizteko eta harremanak izateko ezarritako moduak zalantzan jartzen dituzten truke-espazioak sortze aldera.