Vianako Printzea Erakundea-Kultura Zuzendaritza Nagusiak Lantzeko meatzaritzako arkeologia-gunea ebaluatzeko eta katalogatzeko proiektu bat jarri du abian, joan den mendeko 70eko hamarkadatik historiografia arkeologikorako ezaguna zena. XX. mendeko 80ko hamarkadaren erdialdean arkeologia-lanen kanpaina bat egin zen tokian bertan, baina ordutik ez ziren berraktibatu. Ondare balio handiak, herriko udalarekiko interes eta lankidetzarekin batera, lanak hasteko aukera eman du.

Proiektuak diziplina anitzeko ikuspegia du, eta Toulouseko, Burgosko eta Euskal Herriko Unibertsitateetako ikertzailez osatutako nazioarteko talde batek, Nafarroako arkeologo talde batekin batera, iaz eman zion hasiera Lantz udalerriko Aierdikoerrekako sakanean prospekzio arkeologikoko lanekin. Talde honek antzinako meatzaritzan espezializatutako arkeologoak, geologoak eta espeleologoak biltzen ditu.

Emaitza oparoak Nafarroako meatzaritzaren iraganean

Lehen emaitzek Nafarroako kobre-meatzaritzaren historia aztertzeko perspektiba itxaropentsuak eskaintzen dituzte. Gaur egun, meatzaritzaren konplexuak Mendebaldeko Pirinioetako meatze-esparru garrantzitsuenetako batean kokatzeko moduko datuak eskaintzen ditu, erromatarren garaian behintzat, erradiokarbonoen lehen datazioetatik ondoriozta daitekeenez, nahiz eta jatorria Brontze Arokoa dela dirudien.

Meatze-konplexuak lurpeko jarduera intentsiboa erakusten du, 20 bokamina eta 2.5 kilometro galeria topografiko baino gehiagorekin orain arte, baita aire zabaleko meatzaritza harrigarria ere, lubaki erraldoien bidez. Ustiategi horiek Tarraco-Oiasso galtzada erromatarrarekin lotzen dira, hiru kilometroko distantziara, eta horrek iradokitzen du inbertsio masiboa egin behar dela eremu horretan larraina aldatzean.

Aierdiko meategiak, balio handiko ondare arkeologikoa lur eta arroka azpian

Azken bi urteetan lanak egin dira Aierdi 8, Aierdi 3 eta Aierdi 4 meategietan. Topografia arkeologikoak eta altxaera fotogrametrikoak egin dira lurpeko galerietan dauden erromatarren garaiko ehorzketa-sistemak eta aldamioak aztertzeko, bai eta sua erabiliz ustiapen-sistemak ezaugarritzeko lehen zundaketa arkeologikoak ere, meatzaritza zaharrean ohikoa den bezala.

Kalkopirita-mineralizazioak dauden arrokak karstifikazio-prozesuak jasan zituen aldez aurretik, eta, horregatik, batzuetan, meatze-galeriak eta meatze-prospekzioa erraztu zuten hodi naturalak konbinatzen dira barnealdean. Horren ondorioz, ustiategien ondoren, espeleotemia-formazio harrigarriak sortu ziren. Zoritxarrez, aurreko mendean espoliatu egin zituzten eta Aierdi 3 (Basajaun Etxea) itxi eta Natur Erreserba izendatu zuten. Kontserbazio-ildo horretan bertan, Aierdi 8 meategia ixten ari dira, eta meatze-multzo osoa babesteko modurik onena baloratzen ari dira, Interes Kulturaleko Ondasun izendatu baitezakete.

Iragana publikoarekin partekatuz

Ondarea zaintzeko ekimenaren barruan, iaztik aurrera bisita gidatuak egin dira meatzaritza-gunera Ondarearen Europako Jardunaldietan, eta aitortu da ezagutza egokia dela gure ondare historikoa babesteko modurik onena.

Lantzeko meatzaritzako arkeologia-gunea ebaluatzeko eta katalogatzeko proiektuak Nafarroako historiaren funtsezko zati bat argitzea eta haren kultura- eta arkeologia-herentziari buruzko ikuspegi berriak zabaltzea agintzen du. Nazioarteko talde batekin eta babesteko konpromiso sendo batekin, proiektu honek denboran galdutako sekretuak ezagutarazteko eta Nafarroako antzinako meatzaritzaren gure ulermena aberasteko ahalmena du.