Hezkuntza Departamentuak gaur goizean aurkeztu du Nafarroan aurrez aurreko eskola-jazarpenari eta jazarpen teknologikoari buruz (bullying eta ciberbullying) orain arte egin den ikerketa handiena. Lehen Hezkuntzako, DBHko, Batxilergoko eta Oinarrizko eta Erdi Mailako Lanbide Heziketako 15.544 ikasleren borondatezko lagin anonimoarekin egin da ikerketa.

Biktima, erasotzaile eta behatzaileen prebalentziaren azterketa epidemiologikoa Maite Garaigordobil Euskal Herriko Unibertsitateko (EHU) Ebaluazio eta Diagnostiko Psikologikoko katedradunak egin du, 2022-2023 ikasturtean hezkuntza-ziklo horietan matrikulatutako Nafarroako ikasleen lagin adierazgarri batekin, ikastetxe publikoetan zein itunduetan, Foru Erkidego osoan banatuta.

Ikerketa agerraldi publiko batean aurkeztu da eta bertan, egileaz gain, Carlos Gimeno Nafarroako Gobernuko Hezkuntza kontseilaria, Mari José Cortés departamentuko Gizarteratze, Berdintasun eta Bizikidetza Zerbitzuko zuzendaria eta Itziar Irazabal Berdintasun eta Bizikidetza Ataleko burua izan dira.

Txostenaren ondorio garrantzitsuenen artean honako hau dago: azken urtean, Nafarroako ikasleen % 48,4ak bullying presentzialeko edo buruz-buruzko jokabide bat edo gehiago izan ditu, fisikoa, hitzezkoa, soziala edo psikologikoa, eta % 35,2k azken urtean cyberbullying-jokabide bat edo gehiago jasan dituela adierazi du. Laginean parte hartu duten ikasleen % 63,7k adierazi du bullying presentzialeko edo buruz-buruzko jokabide bat edo gehiago ikusi dituela, fisikoa, hitzezkoa, soziala edo psikologikoa izan, eta ikasle behatzaile horien % 29,8k adierazi du biktima babestu duela gertakari horien aurrean. Aldi berean, inkestan parte hartu duten ikasleen % 31,6k aitortu du azken urtean bullying presentzialeko jokabide bat edo gehiago egin dituela, eta % 12k dio cyberbullying-jokabide bat edo gehiago izan dituela aldi berean.

Azterketan parte hartu duten ikasleen % 23,4k laguntza psikologikoa behar izan du antsietate-, depresio-, elikadura-alterazio, familia-arazo, errendimendu akademiko, teknologien erabilera eta abusu, alkohol edo droga eta eskola-jazarpenaren ondorioz. Biktimek jasan dituzten ziberbullying-jokabide nagusienak honako hauek izan dira: mezu iraingarriak eta iraingarriak jasotzea mugikorraren edo Interneten bidez, dei anonimoak egitea izutzeko eta beldurra eragiteko, difamazioa edo zurrumurruak zabaltzea sarean, izen ona kentzeko, xantaiak edo mehatxuak egitea mugikorraren edo Interneten bidez, identitatea ordeztea, sexu-jazarpena, argazki edo bideo konprometituak zabaltzea, haien kontaktuak sare sozialetan isolatzea, argazkiak edo bideoak trukatzea eta zabaltzea, umiliatzeko edo barre egiteko, besteak beste.

Jokabide horiek jasan dituztenean, biktima eta ziberbiktima gehienek ez diote inori esan (% 18,5). Batzuek gurasoei (% 16,9) edo lagunei (% 11,6) kontatu diete. Azkenik, ehuneko txikiago batek irakasleekin (% 5,6) eta anai-arrebekin (% 5,3) partekatu du. Biktimizazioaren eta ziberbiktimizazioaren ondorioei dagokienez, % 10ek diote eragin negatiboak eta/edo ondorio psikologiko eta psikopatologiko larriak izan dituztela jokabide horien biktima izateagatik. Horietatik, % 5,3k adierazi du ondorio garrantzitsuak eragin dizkiela, eta okerrago sentitzen direla, ezseguruago, triste, eskolara joateko gogorik gabe, lagunak egiteko arazoekin eta arazo fisiko gehiagorekin. Kasuen % 1,8an laguntza psikologikoa behar izan dute, depresio- eta antsietate-arrazoiengatik, batez ere. Muturrean, biktima batzuek oso ondorio larriak jasan dituzte; izan ere, 216 ikaslek aitortu dute beren buruaz beste egiteko asmoa izan dutela (% 1,14), eta parte hartu duten ikasleen artean 121ek suizidio-saiakerak egin dituzte (% 0,8).

Biktimek adierazi dute kezka, urduritasuna, mendeku-nahia edo beldurra sentitu dituztela, baita lotsa, ezintasuna, babesgabetasuna eta gorrotoa ere. Erasotzaileen artean, berriz, % 7k aitortu dute errudun sentitu direla geroago, eta % 3,6k ez dute ezer sentitzen biktimaren egoeraren aurrean. Are gehiago, % 3,6k esan dute biktimekiko gorrotoa dutela, mendekua hartzeagatiko plazera (% 2,4) eta ongizate-sentimenduak dituztela, biktima sufritzen ikustea gustatzen zaielako (% 0,7).

Erasotzaile eta ziber-erasotzaileek jazartzeko ematen dituzten arrazoiei dagokienez, ehuneko handienak dio biktimek merezi dutela. Hau da, jokabide oldarkorraren kanpo-esleipena egiten dute, eta biktimari egozten diote beren jokabideen erantzukizuna (% 4,2). Erasoen prebalentzia handieneko arrazoien artean, arrazismoa (% 2,5), erasotzailearengandik desberdina pentsatzea (% 2), biktima izatea saihestea (% 1,7), homofobia (% 1,6) eta biktimarekiko ahultasun edo baldarkeria ezaugarriak ematea nabarmentzen dira.

Ikerketaren beste emaitza batzuk honako hauek dira: buruz-buruzko bullyingaren biktimen ehunekoak gora egin du Lehen Hezkuntzako 5. mailatik DBHko 2. mailara, eta, ondoren, behera egin du ikasturteak gora egin ahala. Halaber, biktimen eta ziberbiktimen ehuneko handiena neskak dira, eta erasotzaileen eta zibererasotzaileen ehuneko handiena, berriz, mutilak.

Ongizate emozionaleko karpetak

Ikerketaren aurkezpenean, Carlos Gimeno Hezkuntza kontseilariak nabarmendu du beharrezkoa dela, COVID-19ak eragindako pandemiaren ostean, "Laguntza programari begirada aldatzea, hezkuntza-komunitatean ongizate emozionala bermatzeko aktiboki lan egiten baita, LOMLOEren ildotik, ongizate emozionalean gaitasuna duen irakaslearen figura barne hartzen baitu".

Zentzu horretan, Departamenduak Ongizate Emozionaleko Karpetak deiturikoak aurkeztu ditu gaur, Haur, Lehen eta Bigarren Hezkuntzako etapetara zuzendutako material berriak. Material horiek informazio- eta prestakuntza-tresna berritzaile bat dira, gure herrialdeko gai horretan adituak diren Carme Boquek eta Eva Bachek egina, eta Foru Erkidegoko hezkuntza-komunitatearen eskura daude dagoeneko.

Laguntza programako jarduera guztiak, irakasleentzako prestakuntza eta hezkuntza-komunitatean tratu ona ematen duten ikasleentzako arreta emozionala barne, Haur Hezkuntzako 33 ikastetxetan eta Nafarroako Bigarren Hezkuntzako 19 ikastetxetan pilotatu dira. Material horiek aitzindari bihurtzen dute Nafarroa arlo honetan, eta autonomia erkidego askok eskatzen dituzte, beren hezkuntza-sistemetan sartu nahi dituztelako.

Gimeno kontseilariak adierazi du, bestalde, jazarpenaren eta ziberjazarpenaren prebalentziari buruzko azterlanak eta Hezkuntza Departamenduak Iruñean, Tuteran eta Bertizen egin berri dituen jardunaldien ondorioek, eskolaren eta familien ikuspuntutik pornoaren alternatibei buruzkoak, beharrezko egiten dutela arau-sustapen berri bat planteatzea, ikasleen eskubideen eta betebeharren eta ikastetxeetako bizikidetzaren erregulazioa eguneratzeko eta egungo egoerara hobeto egokitzen den tresna izateko.

Azkenik, Mari José Cortések eta Itziar Irazabalek jazarpenaren eta ziberjazarpenaren prebalentziari buruzko azterlanaren beste xehetasun batzuk azaldu dituzte, eta eskolatik eta familietatik pornografiaren alternatibei buruzko jardunaldien ondorioei buruz hitz egin dute. Azpimarratu dute eskolak gai horiei buruzko elkarrizketa-leku bat izan behar duela, eta, horrela, hezkuntza afektibo-sexual ona bermatu behar dela, kultura desberdinei dagokienez, eta ikasleekin laguntzeko eta komunikatzeko bermea izan behar duela, ikaslearekin kontzientzia kritikoa prebentzioz landuz.