Nafarroako Osasun Publikoaren eta Lan Osasunaren Institutuak (NOPLOI) bat egin du Tabakorik Gabeko Munduko Egunaren ospakizunarekin, gaur, maiatzak 31, Osasunaren Mundu Erakundeak (OME) 1987. urteaz geroztik egiten duen jardunaldiarekin. Egun honen helburua da, mundu mailako arreta tabakismo-izurritera bideratzea, horixe baita osasun publikorako mehatxurik handienetako bat.

Nafarroako Estatistika Institutuak (Nastat) egin eta argitaratu berri duen 2022ko Nafarroako Gizarte eta Bizi Baldintzen Inkestaren arabera, 15 urte edo gehiagoko nafarren % 17,7k egunero kontsumitzen du tabakoa, Horrela, egunero erretzen duten pertsonen ehunekoa egonkor mantentzen da, azken urteetan aldaketa txikiekin. Sexuen arabera, gizon erretzaileen ehunekoa emakumeena baino handiagoa da; izan ere, gizonen % 22,4k egunero erretzen du, eta emakumeen % 13,1ek.

Nafarroako biztanleria osoan, eguneko erretzaileen prebalentzia handiena 50 eta 64 urte bitartekoen taldean ikusten da, % 24,5ekin. Aitzitik, egunero tabakoa gutxien kontsumitzen duen taldea 65 urte eta gehiagokoen taldea da (%7,4), eta atzetik datoz 15 eta 34 urte bitarteko gazteak (%16,4). Belaunaldi berrien artean tabakoa gutxiago kontsumitzeko joera hori nerabeei egindako beste inkesta batzuetan ere islatzen da. Bigarren Hezkuntzako Drogen Erabilerari buruzko Inkestaren azken edizioaren arabera (ESTUDES 2021), 14 eta 18 urte bitarteko gazteen artean, tabakoaren eguneroko kontsumoak behera egin du 2006ko % 16,9tik 2021eko % 9,8ra.

Nafarroako kontsumoaren zifra orokorrak Espainiako prebalentzia baino txikiagoak dira 15 urte eta gehiagoko biztanlerian. 2020rako Osasunari buruzko Europako Inkestaren arabera, Nafarroa seigarren postuan dago egunero erretzen duten pertsonen ehuneko txikiena duten autonomia-erkidegoen artean, % 18,2k erretzen baitu egunero, eta Espainiako batez bestekoa % 19,8koa da. Datu horiek Espainiako Osasun Inkestaren eta Europako Osasun Inkestaren serie historikoarekin alderatuta, eguneroko tabakoaren kontsumoaren joera beheranzkoa da Espainian eta Nafarroan 2001etik, urte hartan Nafarroako biztanleriaren % 30,3k eta Espainiako biztanleriaren % 31,7k erretzen baitzuen egunero.

Nafarroako biztanleriaren kontsumo-ohiturei buruzko datuak ISPLN/NOPLOIren Erkidegoko Osasun Behatokiak aurkezten duen Tabakoari buruzko txostenean argitaratzen dira, Bizimoduen seriean, bere webgunean eskuragarri. Osasun Publikoak datu horiek biltzen ditu herritarrak erretzeari uzten jarraitzera animatzeko, ez bakarrik haien eta hurbilekoen osasuna hobetzeko, baita beren hondar-alea mundu jasangarriago eta bidezkoago baterako eman dezaten ere.

‘Landu ditzagun elikagaiak, ez tabakoa'

Horrela, Osasun Publikoak bat egiten du Osasunaren Mundu Erakundearen (OME) aurtengo leloarekin, tabakoa landatzeak nekazaritzan eta ingurumenean eragiten dituen kalteen inguruan herritarrak kontzientziatu nahi baititu. Aurtengo leloa 'Landu ditzagun elikagaiak, ez tabakoa' da.

OMEren arabera, tabakoa landatzen duten pertsonek eta haien senitartekoek osasuna hondatzen dute substantzia kimiko astunen eta nikotinaren eraginpean daudelako. Tabakoa landatzen, landatzen eta biltzen duen nekazari batek 50 zigarroren baliokidea den nikotina xurgatu dezake egunero. Gainera, tabakoa landatzea elikagaien segurtasunaren eta nutrizioaren aurkako mehatxua da; izan ere, pestiziden erabilera intentsiboa erabiltzen du, lurzorua degradatzeko eta baso-soiltzea eta biodibertsitatearen galera bultzatzeko.

Era berean, fabrikazioan eta banaketan energia eta ur kantitate handiak kontsumitzen dira, eta ingurumenari kalte egiten dioten produktu kimikoak eta hondakinak sortzen dira. Kontsumoari dagokionez, adibidez, zigarrokinak kutsatzaile larria dira, mundu mailan sortutako bolumenagatik eta kontzentratzen dituzten substantzia toxikoengatik (nikotina, hidrokarburo poliaromatikoak, mundruna, artsenikoa, beruna eta kadmioa bezalako beste metal batzuk). Munduan kontsumitzen diren hiru zigarrokinetatik bi lurrean botata amaitzen dute, eta hustubideetan zehar, uretan eta itsasoan.

Tabakismoa prebenitzeko eta kontrolatzeko jarduerak Nafarroan

Osasun Komunitarioa Sustatzeko Zerbitzuaren barruan dagoen Politika guztietan Osasuna eta Osasuna Sustatzeko Atalak hainbat jarduera-ildo bultzatzen ditu Nafarroan tabakismoa prebenitzeko eta kontrolatzeko. Jarduera-ildo horiek jasota daude 2022-2025eko Nafarroako Osasun Publikoaren Planean eta 2018-2023ko Nafarroako Drogak eta Adikzioak Prebenitzeko III. Planean.

Helburu horretan aurrera egiteko, Foru Erkidegoak erretzeari uzteko botikak finantzatzen ditu 2017ko abendutik, Erretzeari Uzteko Laguntza Programaren (FLP) barruan. Programa hori 1994an sortu zen, Osasun Publikoaren eta Lehen Mailako Arretaren arteko lankidetzaren ondorioz, eta osasun-zentroetan lan egiten duten profesionalen bitartez gauzatzen da, bi mailatako esku-hartzeen bidez: oinarrizkoa tabakoa osasun-aholkuaren bidez uztea sustatzeko, eta intentsiboagoa, banakako edo taldeko hezkuntza-esku-hartze programatuak, pertsonei erretzeari uzten eta portaera denboran mantentzen laguntzeko.

Halaber, 2022ko urritik aurrera, Pazienteen Eskolak talde-tailerrak eskaintzen ditu telepresentziazko formatuan, erretzeari uzten laguntzeko. Nafarroako geografia osoko hainbat herritatik etorritako pertsonak Internet bidez biltzen dira esperientziak partekatzeko, ezagutzak handitzeko eta erretzeari uzteko eta erre gabe mantentzeko baliabideak eta trebetasunak garatzeko.

Erretzeari uzteko laguntzez gain, Nafarroako Gobernuak, ISPLNren eta Hezkuntza Departamentuaren bitartez, unitate didaktiko bat bultzatzen du DBHko, Batxilergoko eta Lanbide Heziketako ikastetxeetan, gelan tabakoa eta horrekin lotutako produktuak kontsumitzen hastea prebenitzeko, eta, besteak beste, kontsumo horiek osasunean duten eraginari eta ingurumenean duten eraginari buruz hausnartzeko. Halaber, Nafarroako Gazteriaren Institutuarekin batera, Nafarroako Gazte Osasuna orriaren bidez, hausnarketarako informazioa eta baliabideak eskaintzen zaizkie gazteenei.

ISPLNko Elikagaien Segurtasuneko eta Ingurumen Osasuneko Sekzioetan aktiboki lan egiten da tabakoari buruzko araudia betetzen dela egiaztatzeko, eta elikagai-establezimenduak, igerilekuak eta abar ikuskatzeko protokoloetan tabakoaren aurkako prebentzio-neurriei buruzko atal espezifikoak sartzen dira.

Berrogeita hamar zehapen-espediente inguru 2022an

Era berean, eta aipatutako ataletan, biztanleria orokorrak, Foruzaingoak eta Estatuko Segurtasun Indar eta Kidegoek tabakoarekin lotuta egiten dituzten salaketak jasotzen eta berrikusten dira, eta bidezko jarduerak egiten dira, hala nola establezimenduen ikuskapena eta/edo zehapen-espedienteen proposamena, tabakismoaren aurkako osasun-neurriei eta tabako-produktuen salmenta, hornidura, kontsumoa eta publizitatea arautzen dituen abenduaren 26ko 28/2005 Legea ez betetzeagatik. 2022an, 50 zehapen-espedienteen proposamen inguru izapidetu ziren.