Nafarroako Gobernuko Memoria eta Bizikidetzako, Kanpo Ekintzako eta Euskarako Departamentuak, Ana Ollo bigarren lehendakariorde eta kontseilariak zuzenduta, eskuin muturreko taldeek edo funtzionario publikoek eragindako motibazio politikoko ekintzen biktimen lehen hamabi aitorpenak onartu ditu. Errekonozimendu eta Erreparazio Batzordeak proposatu ditu aitorpenak, martxoaren 26ko 16/2019 Foru Legearen babesean. Arau hori Parlamentuak onartu zuen, eta indarkeria-mota hori jasaten duten pertsonei erreparazioa ematea du helburu. Horren ondorioz, aipatutako biktimologia-testuinguruan indarkeriazko ekintzek, neurrigabeek eta bidegabeko ekintzek eragindako heriotzak, zauriak eta kalte fisiko edo psikologikoak gertatu ziren. Lehen fase honetan – erabaki berriak hartuko dira –, onartu gabeko lau eskaera ere amaitu dira.

Arau horretan jasotzen den bezala, Memoria eta Bizikidetzako zuzendari nagusi Martín Zabalzak dagoeneko sinatu ditu batzorde horrek azken urtean egin duen lanaren ondorioz eman diren lehen ebazpenak, eta organo hori, gainera, prozeduraren fase desberdinetan dauden beste hirurogei espediente aztertzen ari da. Jaurlaritzak zuzenean jakinarazten dizkie aitortutako pertsonei eta haien onuradunei ebatzitako kasuei buruzko erabakiak, espediente osoan datu pertsonalak babesteko araudia zorrotz errespetatuz.

Lehen hamabi azterketa horien kasuan, egoera desberdinetan eragindako indarkeriaren ondorioz hildako bi pertsona daude: 1978ko San Fermin jaietan izandako gertakarien inguruan hainbat mailatako su-armaz zauritutako hiru pertsona eta geroago polizia-karga batean istiluen aurkako material gehiegi edo gaizki erabiltzeagatik kalte larriak jasan zituen beste biktima bat. Biktima horiei gehitu behar zaizkie atxiloaldian indarkeria fisikoa eta psikologikoa jasan zuten beste lau pertsona eta eskuin muturreko taldeek aldarrikatutako atentatuetan zauritu ziren beste bi pertsona.

Izapidetzeen lehen fase honetan, lau eskabide ez ziren onartu, Errekonozimendu eta Erreparazio Batzordearen ustez ez baitziren betetzen indarreko legerian zehaztutako baldintzak.

Genero-ikuspegitik, hamabi biktimetatik bi emakumeak dira. Kronologikoki, hamabi kasu horiek 1969tik 1994ra bitartekoak dira, eta Foru Komunitatean gertatu ziren, horietako bat izan ezik.

Errekonozimendu eta Erreparazio Batzordeak baloratu ditu guztiak. Batzorde hori Memoriaren eta Bizikidetzaren zuzendariak, Memoriaren Nafarroako Institutuko zuzendariak, bi auzitegi-perituk eta biktimen arloan esperientzia duen psikologo batek osatzen dute, eta Nafarroako Auzitegi Medikuntzako Institutuak izendatu ditu. Gainera, Nafarroako Parlamentuak proposatuta, esparru akademiko eta sozialeko lau adituk osatzen dute. Organo hori kontseilariak lege horren babesean emandako foru-agindu baten bidez eratu zen.

Biktima guztiak aitortzearen aldeko apustu integrala

Arrazoi politikoek eragindako giza eskubideen urraketak konpontzeko Nafarroako erakundeek hartutako konpromisoaren arrazoia lehen foru lege bat da, apirilaren 10eko 16/2015 Foru Legea, partzialki konstituzioaren aurkakotzat jo zena uztailaren 19ko 85/2018 KAren epaiaren bidez. Lege horren ordez, martxoaren 26ko 16/2019 Foru Legea ezarri zen, indarrean dagoena, segurtasun juridiko handiagoa eta biktimak aitortzeko sistemaren egonkortasun handiagoa izateko.

Azken lege-testu horri ere konstituziokontrakotasun-errekurtso bana jarri zitzaion, baina Auzitegi Gorenak berariaz adierazi zuen foru-araua bat zetorrela Karta Magnarekin maiatzaren 13ko 108/2021 eta ekainaren 24ko 135/2021 epaietan.

Maila instituzional eta politikoan, foru legeak Foru Parlamentuaren gehiengoaren babesa lortu zuen bere garaian, eta haren garapena Nafarroako Gobernuek 2015etik aurrera izan dituzten akordio programatikoetan presente egon da. Hala ere, egungo legegintzaldian, behar diren administrazio prozesu desberdinen ondoren, erabaki praktikoak hartzen ari dira, eta 2024rako Nafarroako Aurrekontu Orokorretan ere partida ekonomiko bat esleitu da, Foru Parlamentuak berriki onartu dituenak, eta horrek, konponketa moralaz gain, Batzordeak zehaztutako kasuetan eta zenbatekoetan kalte-ordain ekonomikoa ematea ahalbidetzen du.

Horrela, Nafarroako Gobernuak – "ikuspegi integral batetik, parekatzerik eta diluziorik gabe" – aurrera egiten du biktima guztien errekonozimenduan eta erreparazioan, baita biktimenak ere, beren testuinguru biktimologiko desberdinak kontuan hartuta eta bizikidetzaren eta memoria demokratikoaren aldeko apustu global eta koherentearen barruan.

Ildo horretan, jakina denez, Gobernuak jada aplikatzen zituen bai Terrorismoaren Biktimei Laguntzeko apirilaren 28ko 9/2010 Foru Legea, bai Nafarroako herritarrei eta errepresioaren biktimei errekonozimendu eta erreparazio morala emateari buruzko azaroaren 26ko 33/2013 Foru Legea.