Landa Garapeneko eta Ingurumeneko Departamentuari atxikitako INTIA sozietate publikoak gaur aurkeztu ditu abeltzaintza jasangarriko proiektu pilotuaren emaitzak. Proiektu horrek aukera ematen du abereen maneiua hesi birtualen bidez egiteko eta Pirinioetako behiak gailu digitalen bidez gidatzeko. Proiektuaren emaitzek erakusten dutenez, erabilera horren bidez, bertako arrazak dituen abeltzaintza estentsiboa bultzatzen da, ustiategien bizi-kalitatea eta errentagarritasuna hobetzen dira, eta suteak prebenitzen dira.

Emaitzak INTIAk antolatutako jardunaldi batean jakinarazi dira. Natalia Bellostas sozietate publiko horren zuzendari kudeatzailearen ongietorriarekin hasi da jardunaldia. Bertan parte hartu dute Olorizko Udaleko alkate Raúl Leonek eta Pirinioetako ganadu elkarteko ordezkari Patxi Arangurenek, INTIAko teknikari Vicente Ferrer eta Jesús Ochoarekin batera.

Artzaintza ingurumen-helburuekin kudeatzea

Proiektu hori 2023ko uztailean hasi zen, eta mendien erabilera tradizionalak bertan behera uzteak azken hamarkadetan sortutako landare-erregaiaren metaketa murrizteko beharretik sortu da. Gainera, paisaia homogeneizatzea eta biodibertsitatea galtzea eragiten ari da, eta, ondorioz, sute-arriskua areagotzen ari da.

Valdorbako abeltzaintza-sektoreak aktiboki lagundu du proiektuan eta modu frogagarrian eta baldintza errealetan arakatu du artzaintza estentsibo bat ezartzea ingurumen-helburuekin, sute-arriskua minimizatzeko eta beste zerbitzu ekosistemiko batzuen babesa bermatzeko. Aldi berean, artzaintzan abereak kudeatzeko tresna teknologiko berritzaileetan oinarritutako irtenbideak eskaini nahi izan ditu, zehazki, hesi birtualen funtzionamendua ebaluatuz.

Esku-hartzea udalerriko hiru kontzejuetako mendietan egin da (Oloriz, Mendivil eta Echagüe), kudeaketa leku bakoitzeko ingurumen-baldintzetara eta azienda erabilgarrira (behiak, ardiak eta/edo ahuntzak) egokituz. Artzaintzaren aurretik, jarduera batzuk egin ziren, hala nola sastrakak kentzea, eremu irekiak sortzeko, edo askak eta itxiturak jartzea, abereen kudeaketa errazteko eta nahiak sortzeko. Behi-azienda hesi birtualen sistema erabiliz maneiatu da. Horri esker, ganadua zonen artean gehiago txandakatu ahal izan da eta abeltzainen eguneroko lana erraztu du. Gainera, batzuetan, abere txikiei elikadura osagarria eman zaie, eta horrek erraztu egiten du landaretza lignifikatuagoa hartzeko gaitasuna handitzea, eta landare-erregaia murriztea.

Abeltzaintza-sektorerako hesi birtualak

​​​​​​​Hesi birtuala teknologia bat da, eta, bertan, animaliari zintzarri gisa jartzen zaion gailu bat eta software-aplikazio bat (app) erabiltzen dira, abeltzainaren smartphonetik edo eramangarritik modu birtualean mugatutako esparruak sortzeko, denbora errealean. Animaliak esparru horien muga gainditzen duenean, disuasio-seinale bat jasotzen du, lehenik soinuduna, eta pultsu elektriko arin batek jarraitzen badu, atzerarazteko. Estimulu horiek eten egiten dira animalia hesiaren barrura itzultzen bada edo hesitik ihes egiten badu. Abeltzainak bere mugikorrean jasotzen du bere animalien kokapenari eta ihes-alertei buruzko etengabeko informazioa.

Teknologia horri ematen zaizkion onura nagusiak hesi fisikoak aurreztea eta eskulana murriztea dira. Gainera, oso teknologia malgua da, eta fisikoki hesitu ezin diren eremuak mugatzea eta aprobetxatzea ahalbidetzen du, adibidez, artzaintzaren kudeaketa erraztuz, bai txandakako sistemetan, bai maneiu estentsiboagoetan.

Vicente Ferrer INTIAko teknikariaren hitzetan, "sistema hau oso tresna lagungarria izan daiteke paisaiak, eremu babestuak eta balio ekologiko handiko habitatak kudeatzeko, landare-erregaia murrizteko ganadua modu gidatuan erabiliz eta, beraz, suteak prebenituz".

Paisaia anitzak

Olorizko alkate Raúl Leónek bere hitzaldian adierazi duenez, "interesgarria da udalerrirako abeltzaintza-praktika horiek eta landaredi erregaiaren kontrolaren bidez baso-suteak prebenitzen laguntzea helburu duten tresna teknologikoak partekatzea".
Horri gehitu behar zaio proiektu honek lurraldearen kudeaketa gidatua erraztu nahi duela, paisaia irekiak mosaikoan lortzeko, biodibertsitatea kontserbatzeko (bertako abere-arrazak barne) eta kalitatezko tokiko produktuak ekoizteko. Azken batean, ekosistema-zerbitzuak edo ekosistemek gizarteari ematen dizkioten onurak sortzen laguntzea.

Inguruari egokitutako arraza

"Abere-arraza autoktonoak lan hori egiten ari dira duela mende batzuetatik hona, eta lurralde jakin batean ingurunera hobekien egokitzen joan diren animalien hautaketaren emaitza dira", adierazi du ASPINAko Patxi Arangurenek, eta gogorarazi du "Pirinioetako arraza autoktonoa zaharrenetakoa dela eta ingurunera erabat egokituta dagoela; horregatik, larre-baliabideen aprobetxamendu handiagoa bermatzen du".

"Nafarroako Larre Komunaletan Artzaintza Eredu Jasangarri baten Garapena eta Ebaluazioa" proiektua 2014-2020 aldirako Nafarroako Foru Erkidegoko Landa Garapenerako Programak finantzatzen du "Proiektu pilotuetarako eta produktu, praktika, prozesu eta teknologia berrien garapenerako laguntza" 16.2 neurriaren barruan, eta Landa Garapenerako Europako Nekazaritza Funtsak ("Europak landa-eremuetan inbertitzen du") eta Nafarroako Gobernuak batera finantzatzen dute.