Nafarroako Gobernuak iragarri duenez, sexu-indarkeriaren biktima diren eta bizirik dirauten emakumeei 24 orduzko arreta integrala emateko zentroa, Krisi Zentroa ere deitua, azaroan irekiko da, Nafarroa osoari zerbitzua emateko, eta Iruñeko Arrosadia auzoan kokatuko da. Javier Remirez Lehen lehendakariorde eta Lehendakaritza, Berdintasun, Funtzio Publiko eta Barne kontseilariak proiektuaren aurrerapenak aurkeztu ditu gaur goizean, Jose Luis Arasti Gobernuak Foru Komunitatean duen ordezkariarekin eta Eva Isturiz Nafarroako Berdintasunerako Institutuko (NABI) zuzendariarekin batera.

Gaur egun, lokala egokitzeko lanak martxan daude, urte honen amaieran indarrean jarri ahal izateko aurreikuspenarekin. Hori horrela, zentro honetan eguneko 24 orduko arreta eskainiko da, asteko zazpi egunetan, urteko 365 egunetan zehar, sexu indarkeria jasaten duten edo hartatik bizirik atera diren 16 urtetik gorako emakumeentzat, zuzenean nahiz telematikoki; bai indarkeria berriki eta bai iraganean gertatu denean, tartean salaketarik egoteko beharrik gabe.

Ekimena Europar Batasuneko Next Generation funtsen eskutik finantzatzen da eta gero, Espainiako Gobernuaren Berreskurapen, Eraldaketa eta Erresilientzia Planaren arabera gauzatzen da. Hain zuzen, MRR (Berreskurapen eta Erresilientziarako Mekanismoa) lerroa dela medio, eta bere inbertsioa 1.306.712 euroko zenbateko totalera iristen da. Eta bere aipamena “Bai soilik da bai” legea bezala ezaguna den Sexu Askatasunaren Berme Integralerako Lege Organikoren 33. artikuluan xedatzen da.

“Baliabide berri honen erabilerarekin erabateko gaitzespena erakusten jarraitu nahi dugu emakumeen aurkako mota orotako indarkeria, genero indarkeria nahiz sexu indarkeriari dagokionez”, nabarmendu du Remírezek.

“Zentro hauek, ildo horretatik, berealdiko aurrerapena dakarte. Proiektu honekiko gure sinesmena irmoa da Nafarroako Gobernutik nahiz NABI-tik, emango dugun zerbitzuak esparru seguru bat eta konfiantzazko eremu bat suposatuko baitu, emakumeek, erabat babestuta egoteagatik, etortzeko eta uneko adierazpenak egiteko aukera izan dezaten”, arbuiatu du lehendakariordeak.

José Luis Arasti Nafarroako Gobernuko ordezkariari dagokionez, Exekutibo zentralak emakumearekin lotutako indarkeria mota guztien aurka borrokatzeko politika publiko aitzindariak, sexu indarkeria barne hartuz, martxan jarri ditu. Gogorarazi du 24 orduko zentro hauen sorrera funts europarren kargura eginiko Berreskurapen, Eraldaketa eta Erresilientzia Planaren baitan gauzatzen dela. “Gaur egun funts horiek emakumearekin lotutako indarkeria mota guztien aurka borrokatu eta biktimak babesterakoan urrats bat gehiago emateko aukera ematen digute”, adierazi du Arastik.

Bestalde, Eva Istúriz NABI-ko zuzendari gerenteak nabarmendu du “baliabide giltza bat izango dela oso barreiatuta eta ezkutuan dagoen eta emakumeen bizi-ziklo osoan eragin bat izan lezakeen baliabide giltza bat izango dela. Bestalde, zalantzarik gabe, azken urte hauetan gure gizartean kezka gehien piztu izan duen indarkerietako bat da”.

Bestalde, zuzendari gerentea arreta espezializaturako zentro hauen jatorriaz mintzatu da, “oso ohikoak dira mundu anglosaxoian, 70. hamarkadako bigarren olatu feministarekin garatutako mobilizazioaren ondorioz”, arbuiatu du.

Arreta integrala, profesionalentzako prebentzioa, sentsibilizazioa eta aholkua

Xedatuari jarraiki, zentro hau Iruñako Arrosadia auzoan finkatuko da, Xavier Mina 4 kalean, NUPetik eta UNEDetik hurbil, herritar gazteenengandik gertu egoteko asmoz, izan ere, adin tarte hori izaten da sexu indarkeriaren ondorioz salaketa kopuru handiena metatzen duena. 2021ean, Nafarroako emakumeen aurkako indarkeriarekin lotura duten polizia-salaketen NABI-ko Urteko Txostenaren arabera, sexu indarkeriaren ondoriozko salaketen % 82, 30 urtetik beherako emakumeek jarritakori dagozkie.

315m2-ko eremuak eremu publiko batekin kontatuko du, prebentzio eta sentsibilizazio jarduera garatu ahal izateko; erdi-publiko batekin zeinetan bulegoak eta arreta emateko bestelako eremuak finkatuko diren eta eremu pribatu bat, larrialditarako bi ostaturekin, besteak beste.

Arreta iraunkorrerako diziplina arteko zerbitzu bat dugu hizpide zeinetan biktimei hala nola bere inguruneari informazioa eta orientabidea, arreta psikologikoa, berehalakoa eta krisi-unekoa hala nola epe luzerako berreskurapenekoa eskainiko zaien. Horrez gainera, ekonomia, lan, etxebizitza eta gizarte alorretako beharrak asetzea du helburu, bere barne hartuz indarkeria jatorri duten prozesuetan aurretiko aholku juridikoa eta doako laguntza juridikoa, eskubideen erreklamazioen jarraipena, itzulpen nahiz interpretazio zerbitzuak edota desgaitasuna duten emakumeen kasuan laguntza espezializatua.

Arreta integralaz haratago, sexu indarkeriaren prebentziora eta sentsibilizaziora bideratu diren jarduerak garatuko dira, Zentroko zerbitzuetan jardunaldi, prestakuntza, kanpaina, informazio eta hedapena tarteko izanik. Eta zentroak aholku-lerro batekin kontatuko du arlo ezberdinetako (osasuna, hezkuntza, polizia, etab.) profesionalen eskariak artatzeko. Sexu indarkeriaren arloko erreferente gisa, Zentroak azterketak eta ikerketak elaboratu ahal izango ditu, emaitzak aurkeztea zainduz. Ildo horretatik, sexu indarkeria hala nola bere mota edo aldarrikapen ezberdinak sarritan identifikatu gabe daudenez, Zentroaren lana funtsezkoa izango da.

Zer da sexu-indarkeria?

Azken urteotan gure gizartean kezka gehien piztu izan duten indarkerien arteko bat sexu indarkeria da. Zentro hau zabaltzean, Nafarroak giza eskubideen esparru internazional eta europarrak dakarten obligazioa finkatuko du, 14/2015 Foru Legean barne hartutako emakumeenganako indarkeria kasuak prebenitu, ikertu, zigortu hala nola erreparatzeko orduan. Sexu-indarkeriak gure gizartean gertatu ohi diren ezkutuko giza eskubideekiko erasoen arteko bat islatzen du.

Berdintasun Ministerioaren indarkeriaren gaineko makro-inkesta baten arabera, bikote harremanetik kanpo sexu-indarkeria jasan duten emakumeen % 8ak soilik salatu izaten du eraso horietako bat. Nafarroan, sexu-indarkeriaren salaketa kopurua hedatu egin zen 2022an, 244 salaketara helduz; horrek, 2021rekiko % 11,93ko hazkundea (218 salaketa gehiago) suposatzen du.

Sexu askatasunaren berme integralerako irailaren 6ko 10/2022 Lege Organikoa kontuan hartuta, sexu indarkeriatzat hartzen dira baimendu gabeko eta nolanahiko eremu publiko

edo pribatu batean sexu-bizitzaren garapen aske bat baldintzatu ohi duten sexu izaerako ekintza guztiak. Tipologia zabal bat barne hartzen du, eta horien artean leudeke, besteak beste, sexu feminizidioa, ezkontza derrigortuak, sexu jazarpena edota sexuarekin lotuta dagoena, informazioaren edo komunikazioaren teknologien eskutik eginiko indarkeria edo mutilazio genital femeninoa.

Erakunde arteko koordinazioa

Gaur egun sexu indarkeriak Nafarroako Gobernuaren baliabide ezberdinen bidez artatu ohi dira, bereziki EAIV-ak bezala ezagutzen diren emakumeen aurkako indarkeriaren Biktimentzako Arreta Integralerako Taldeen bidez. Atzemandako sexu-indarkeriaren salaketak hedatu direla eta askotariko motakoak izan litezkeela kontuan hartuta, sexu indarkerian espezializatutako baliabide hau abian jartzea beharrezkotzat jotzen da eta etengabe koordinatuko da emakumeen aurkako indarkeriaz arduratzen diren bestelako baliabideen eta arlo honetan bere lana garatzen duten beste hainbat agenteren (polizia-gorputzak, gizarte zerbitzuak, etab.) eskutik. Zentroko pertsonalari dagokionez, sexu indarkeria, generoa, giza eskubideak, traumak, krisiak eta larrialdiak bezalako arlotan prestatuta dagoen diziplina anitzeko talde batek osatzen du.