Ingurumenak egiaztatu duenez, pinuaren prozesionariaren intzidentziak gora egin du. Izurrite horrek hainbat mailako eragozpenak eta kalteak sortzen ditu baso-espazioen erabiltzaileen artean, baina, oro har, ez du arriskuan jartzen erasotako pinudien egonkortasuna.

Urtero, Ingurumeneko eta GAN sozietate publikoko teknikariek eta zaintzarako langileek urtarrilean hasten dituzte Nafarroako pinudietako prozesionariaren infestazioa ebaluatzeko lanak, eta, horri esker, zenbatetsi daiteke zenbateko kaltea izango den. Aurten, aurreko urteekin alderatuta, gorakada nabarmena izan da, batez ere Iruñerritik eta Erdialdetik hurbilen dagoen ingurunean. Teknikariek azaldu dutenez, prozesionaria-mailetako gorabehera horiek ziklikoak dira, eta gertaera meteorologiko kaltegarriekin eta horien eta haien etsai naturalen arteko orekarekin lotzen dira. Gainera, kontuan hartu da aurten ez dela profesionalentzat bereziki kaltegarriak diren gertaera meteorologikorik, eta aurreko urtean gutxieneko historikoetan iritsi zela infestazio-maila. Igoera hori espero zitekeenaren barruan sartzen da.

Oro har, pinuaren prozesionariak ez du arriskuan jartzen erasandako pinudien egonkortasuna, azikulak galtzeak murriztu egiten baitu fotosintesi-ahalmena, baina ez dute heriotza eragiten, udaberrian kimuak garatzea ahalbidetzen duten gorringoei eragiten ez dietelako. Milaka urtez beldarra eta pinuak elkarrekin bizi ondoren garatutako biziraupen-estrategian, kaltea azikula zaharretara mugatzen du eta zuhaitzak modu naturalean berreskuratzeko gai izango dira denbora baten ondoren, hostotza et hazkundea berreskuratuz. Horrela, prozesionariaren ondoriozko hilkortasun zuzena oso txikia da.

Ohiturari jarraiki, pinuen gaineko aire-tratamendu orokorrak egiten zituzten, baina 2012tik Nafarroak praktika hori baztertu egin zuen, eta lehentasuna eman zion masa konplexuagoak sortzeari, pinudiaren prozesionariak dituen harrapari eta parasitoideak hatzeko gai direnak. Nafarroako hainbat pinuditan habia-kaxak jartzeak harrapari naturalen hedapena sustatzen du, hala nola hegazti intsektujaleen eta saguzarren hedapena.

Hala ere, erabilera publikoko espazioetan (parkeak eta lorategiak, hezkuntza-inguruneak, ospitaleak, geriatrikoak, etab.) pinuaren prozesionariaz hitz egiten dugunean, gomendagarria da unean uneko tratamendu fitosanitarioak egitea, osasun publikoko kontu bat dela, erabiltzaileen arazoak saihesteko. Tratamendu horiek beldarrak zuhaitzetik jaitsi aurretik egin behar dira, prozesionarien arazoa ezabatuz. Zuhaitz isolatuetan edo multzo txikietan, erabilgarriak eta gero eta ohikoagoak dira lepoko motako tranpak, beldarrak lurrera iristea eragozten dutenak.

Larruazaleko erreakzioak saihesteko oinarrizko aholkuak

Prozesionariko beldarrek ile urtikatzaileak dituzte, eta hainbat erreakzio alergiko eragin ditzake. Erreakzio horien larritasuna pertsona bakoitzaren sentikortasunaren araberakoa da, larruazaleko afekzio arinetatik hasi eta arnasketa azaroetaraino. Hori zuhaitzak jaisteko prozesuan gertatzen da, beldarrak lurperatu aurretik. Erreakzio alergikoak saihesteko egin behar dena ez ukitzea da, ezta gehiegi hurbiltzea ere. Halaber, etxeko animaliek kalterik ez egitea da kalteak prebenitzeko modurik onena.

Bizikletan ibiliz gero, lepoa, besoa eta hankak estaltzen dituen arropa erabiltzea gomendatzen da. Maskotetan eragindako afekzioek, kasurik larrienetan, nekrosiaren hanturak eta/edo animalia itotzea dakarte, zenbait ale irensten badituzte. Horregatik, lotuta eramatea da babesteko modurik onena.

Prozesionariaren ziklo biologikoa

Pinuaren prozesionaria (Thaumetopoea pityocampa shiff) lepidoptero espezie autoktonoa da, eta Mediterraneo inguruko banaketa du, Graziatik Portugal, Maroko edo Tunisiaraino. Iparralderantz, Paris, edo Suitzako Alpeetako zonaldeak bezalako hirietara iristen da, azken hamarkadetako tenperaturaren igoera bizkorraren ondorioz.

Nafarroan, ia pinudi guztietan aurki daiteke (larizio pinua Iruñerrian eta Erdialdean; karraskapinua Erdialdean eta Erriberan; basa-pinua aurre Pirinioetan eta Pirinioetan), nahiz eta Zaraitzu edo Erronkari bezalako ibarretan oso presentzia txikia izan duen historikoki.

Tximeleta-formako banako helduak uda hasieratik parekatzen dira. Egun bateko bizitza dute batez beste, eta bertan parekatu eta 200 arrautza non errun aukeratze dute.

Hilabete baten buruan, larbak azaleratzen haste dira. Larbak pinuen azikulez elikatzen dira, eta batzuetan, zedroez. Bizitza osoan mantentzen duten portaera sozial eta taldekoia dute. Gauez elikatzen dira eta eguneko habietan babesten dira. Hotza iristen denean, zetazko poltsa handi sendoagoak egiten dituzte, eta zuhaitzaren alde eguzkitsu eta goratuan kokatzen dituzte. Zuhaitz horiek ez dira abandonatuko, janaria falta ez bazaie. Azken fasean, beldarrak oso suntsikorrak dira, eta zuhaitz osoak desfolia ditzakete.

Udazkeneko eta neguko tenperatura baxuek eta prezipitazio-aldi luzeek zehazten dute beldarren hilkortasun naturala, eskura dagoen elikagaiaz gain. Beste faktore bat, gutxiago aztertu dena, errute-uneko udako gehiegizko beroa da, eta badirudi horrek ere eragina duela espeziearen hilkortasunean eta populazio-zikloetan.

Beren garapena osatzen duten beldarrak zuhaitzetik jaitsiko dira prozesioak hasteko (normalean otsailaren hasieratik martxoaren amaierara arte, urtaro epeletan), lurperatu eta pupatzen direnean. Une horretan dira ikusgarrienak eta arriskutsuenak.

Behin beldarrak lurperatuta, jada ez dira kanpora ateratzen tximeleta bihurtu arte, eta udan azaleratzen dira, horrela ziklo berri bat osatze aldera.