Maria Chivite Nafarroako Lehendakariak Hitzarmen Ekonomikoari buruzko jardunaldi informatibo baten hasieran parte hartu du gaur goizean, eta bertan nabarmendu duenez, “Nafarroaren autonomia fiskala eta finantzarioa funtsezko tresna da Foru Erkidegoan ongizate ekonomikoa sortzeko”.

Bere mintzaldian, Chivitek nabarmendu du Hitzarmenak “kalitatezko zerbitzu publiko batzuen iraupena ahalbidetzen duela” herritarren alde. “Erreminta eraginkorra da, izan ere, Nafarroa, Espainiako komunitateen artean, bizi-kalitaterik onena gozatzeko bidea ematen diguna izaten dirau”, arbuiatu du.

Era berean, azaldu du finantza baliabide honek “politika fiskal propioak diseinatzeko eta Estatuaren erantzukizun solidarioarekin kontatu ez izan arren zerbitzu publiko gehienen aldebakarreko mantenua egiteko” ardura dakarrela.

Lehendakariak oroitarazi du Hitzarmena, “gure autogobernuaren giltzarria”, Nafarroa eta Estatua arteko hitzarmen batean oinarritzen dela, zeinek biziraun duen bere bost ediziotako bakoitzeko zirkunstantzia historikoekin egokitzen asmatu izan duelako”.

Hitzarmenaren “etorkizuneko erakargarria”

Baluartek egin dio harrera “Hitzarmen Ekonomikoa, Nafarroako Foru Komunitateko oinarrizko atala" jardunaldiari, eta Ekonomia eta Ogasun kontseilari Elma Saiz izan da hura ixteko arduraduna; bere ustean, baliabide honek “etorkizun erakargarri bat izango du”. “Lurralde honetan konpromiso bat izango badugu, hori geurea dena eta identitate propioa hala nola berezia ematen digun hura zaintzearena da. Erakunde honek bereziak, aintzatetsiak eta harro sentiarazten digu”, azaldu du.

Saizek gogorarazi du, Hitzarmen Ekonomikoa, bere 180 urtetik gorako iraunaldi osoan, “mota orotako erregimen publiko eta zerga-arlokoekin batera ko-existitu dela, Europar Batasunak gaur egun xedatutako eskakizunekin egokitzera iritsi arte”. “Sistema honen historia iritzi ezberdinen arteko adostasunez gainezka ibili da, eta horrek bere indarra erakusten digu”, arbuiatu du.

Jardunaldian zehar mintzatu da abokatua eta Ekonomia eta Ogasun kontseilari ohia den José Antonio Asiain, “1990 Hitzarmen Ekonomikoa: iragana, orainaldia eta etorkizuna” txostenarekin.

Jarraian, mahai-inguru bat ospatu da zeinetan jorratu diren Nafarroa eta Estatua arteko zerga-arloko harmonizazioaren aldaketa berriak, eta partaide izan dira Óscar Martínez de Bujanda Nafarroako Foru Ogasuneko zuzendari gerentea; Cristina Sarasa Nafarroako Foru Ogasuneko Garapen Normatiboaren eta Aholku Juridikoaren zuzendaria, eta José Ignacio Pérez de Albéniz, Arpa Abogados-eko zuzendari nagusia.

Horren jarraian, beste mahai-inguru bat ospatu da 2020-2024 bosturtekoaren ekarpen ekonomikoaz aritzeko, zeinetan Óscar Martínez de Bujandarekin batera partaide izan diren Nafarroako Foru Ogasuneko Hitzarmen Ekonomikoaren, Azterketa Fiskalen eta Administrazioko zuzendari Maite Domínguez eta Ogasuneko teknikari eta Nafarroako Gobernuko Ogasun eta Finantza Politikako kontseilari ohi Mikel Aramburu.

Nafarroa eta Espainia arteko 2020-2024 bosturtekoaren eguneraketa

Joan den abenduaren 2an Nafarroako eta Estatuko ordezkaritzek, Elma Saiz Ekonomia eta Ogasun kontseilaria hala nola María Jesús Montero Ogasun eta Funtzio Publikoko ministroa buru izanik, Iruñan izenpetu zuten Hitzarmen Ekonomikoaren 2020-2024 bosturtekoaren eguneraketa, 2020ko Nafarroaren ekarpena termino gordinetan 431,3 milioi eurokoa izatea finkatuz.

Bestalde, hurrengo urtetara begira, Nafarroak ordaindu beharko duen ekarpen gordinak zerga-arloko diru-sarrerek azken ekitaldietan erakutsitako hazkundea izango du jatorri. Horrela, 2021ean 580,3 milioiko ekarpen gordina eta 2022an ordaindu beharreko behin-behineko 621,5 milioikoa aurreikusten dira.

Hitzarmen Ekonomikoa

Hitzarmen Ekonomikoa Nafarroako finantzaketa sistema propioa da, Konstituzioaren eraginpean babestutako bere eskubide historikoetatik eratorria.

Foru Ogasuna bere lurraldeari dagozkion zergak finkatu eta biltzeko ahaldunduta dago, eta lortutako diru-sarrerekin bere eskumeneko zerbitzu publikoak (osasuna, hezkuntza, gizarte politikak, errepideak, etab.) finantzatu ohi ditu. Bestalde, ekarpen ekonomikoa bezala ezagutzen den zerga baten bitartez, Estatuari bere gain hartu gabeko eskumenen gaineko zenbatekoa ordaintzen dio eta, jarraian, Administrazio zentralak bere lurraldean erabiltzen du.

Sistema hau arautze aldera, Hitzarmenak Nafarroa eta Estatua arteko zerga eta finantza arloetako loturak finkatu eta harmonizatzen ditu, eta ekarpen ekonomikoa kalkulatzeko mekanismoa finkatzen du.

Sistema hau XIX. mendearen erdialdean sortu zen, Nafarroak Erresumaren bere egoera galdu ondoren, Espainiako merkatu bakarra izendatu litekeenean integratu zenean. Bere 170 urtetik gorako indarraldian, mota orotako politika nahiz zerga erregimenekin batera ko-existitu da, Europar Batasunak merkatu komun europarrerako xedatu eskakizunekin egokitu arte.

Hitzarmenaren Jatorria

Hitzarmen Ekonomiaren jatorria 1841eko Foruak Eraldatzeko Legean topatzen dugu; lehenengo Gerra Karlistaren ondoren aldarrikatu zen Nafarroako erregimen pribatiboa Estatuaren egituraren baitan integratzeko. Eraldaketa hau Nafarroaren partaidetzarekin burutu zen, horregatik halaber Lege Paktatua bezala ezagutzen da.

Praktikan, Erresuma Zaharraren desagerpena suposatu zuen, zein probintzia bat gehiago izatera iritsi zen, baina autonomia zabal bat kontserbatuz. Arlo ekonomikoan, bere zerga propioak finkatu eta biltzeko ahalmena mantendu zuen, zenbait mugekin izan arren.

Ordutik aurrera, Nafarroak eta Estatuak bost hitzarmen adostu dituzte foru erregimena unean-uneko eszenatoki politiko eta sozio-ekonomikoarekin egokitzeko. 1877. urtean, 1927an, 1941ean, 1969an eta –azkena 1990an gauzatu dira; azkenaren testua indarrean mantentzen da.