Nafarroako biztanleek gogobetetze “nabarmena” adierazi dute beren bizi baldintzengatik, baina areagotu egin dute klima aldaketarekiko kezka, Nastatek eskainitako Foru Komunitateko Bizi Baldintzen eta Gizarte Inkestaren arabera. Gainera, erantzunkidetasunean aurrera egin dela baina etxeko lanek eta zaintzek feminizatuta jarraitzen dutela islatzen du.

Lehenengo Lehendakariorde eta Lehendakaritzako eta Berdintasuneko kontseilari Felix Tabernak gaur aurkeztu ditu kontsulta horren emaitzak. Familia-etxebizitzetan bizi diren 15 urte edo gehiagoko biztanleei telefonoz egindako 2.620 inkestetan oinarrituta dago, % 2ko errore-marjinarekin, eta 2024. urtea hartzen du erreferentziatzat. Inkestak bizi-gogobetetze-maila aztertzen du, hau da, pertsona baten zoriontasunaren pertzepzio subjektiboa, ‘Cantrileko eskailera’ izenekoaren arabera. Kontziliazioari eta erantzukidetasunari buruzko egoera ere aztertzen du, baita ingurumenari edo osasunari buruzko pertzepzioa ere, besteak beste. Bere agerraldian, Lehen lehendakariordearekin batera Txerra Garcia de Eulate Politika Publikoen Plangintza, Koordinazio, Berrikuntza eta Ebaluazioko zuzendaria izan da. 

“Nik hiru titular egingo nituzke: lehenik eta behin, Nafarroako biztanleen bizi-gogobetetze handia dago; bigarrenik, etxeko lanak eta zaintzak feminizatuta daude oraindik ere, baina erantzukidetasuna handitu egin da; eta hirugarrenik, Nafarroako klima-aldaketarekiko kezka handia dago, baita ondorioak arintzeko zergak igotzeko prest leudekeen nafarren ehuneko handi batekin ere”, laburbildu du lehendakariordeak.

Datuen xehetasunean, 0tik 10era bitarteko eskalan, nafarrek 7,5eko bizi-gogobetetzea adierazten dute, hau da, 2022ko azken datua baino 0,4 hamarren gehiago. Gainera, bai 2024an, bai 2022an, herritarrek beren bizi-gogobetetzearen balorazio handiagoa egiten dute etorkizunera proiektatzen direnean, orain baino. Zehazki, 2024an etorkizunerako aurreikusitako gogobetetzearen batez bestekoa 8,3 da, eta hori 2022ko datua baino 0,8 puntu handiagoa da. Era berean, egungo gogobetetzea lehengoa baino handiagoa da.

Tabernaren esanetan “oso adierazgarria” da nafarrek euren etorkizunaz galdetzean erakusten duten “baikortasuna”. “Garrantzitsuena Nafarroako gizarteak erakusten duen energia sozial positiboa da. Terraplanismoko, toxikotasuneko eta gorrotoaren diskurtsoko une hauetan, Nafarroako biztanleria baikorra dela ulertzea, bere egungo egoerari dagokionez, eta bere etorkizuna aurrera egiten jarraitzeko balio handiko baliabide soziala dela ulertzea”, azpimarratu du. Era berean, gogorarazi behar da Nafarroa bigarren postuan dagoela bertako biztanleen zoriontasunaren pertzepzio subjektiboari dagokionez, Balear Uharteen ondoren, Estatistikako Institutu Nazionalaren (INE) konparazio-azterketaren arabera.

Lehendakariordeak Gizarte eta Bizi Baldintzen Inkesta honek politika publikoetan “fintzeko” duen balioa azpimarratu du. “Errealitate bat ezagutzeko eta gure politika publikoetan aurrera egiteko aukera ematen diguten datu zientifikoak dira”, esanez amaitu du Tabernak.

Egoera ekonomikoak zehazten du gogobetetzea, eta handiagoa Ipar eremuan

Inkestak egiaztatzen du zuzeneko lotura dagoela diru-sarreren maila handiagoaren eta bizitzarekiko gogobetetasun handiagoaren artean. Hala, maila sozioekonomiko ertain eta  ertain/altua duten inkestatutako pertsonek gogobetetze handiagoa dute gaur egun (10etik 7,9 puntu) eta baikorragoak dira erantzukizunari begira (8,4). Maila sozioekonomiko baxuko eta ertain-baxuko biztanleek, aldiz, ikuspegi ezkorragoa dute beren orainaz (6,) eta etorkizunaz (6,7).

Ikasketa-mailaren erlazioari eta bizi-gogobetetzeari dagokienez, puntuazio handiagoak daude Goi Mailako Hezkuntza duten biztanleen artean.

Eremu geografikoen arabera, Iparraldeko biztanleria da bere bizitzarekin gusturago dagoena (7,6), eta horrek bat egiten du oro har egoera sozioekonomiko hobearekin. Datu hori aurreko inkestek ere islatu dute. Etorkizunean espero den gogobetetzerik handiena Iruñan dago.

Klima-aldaketarekiko kezkak puntu erdi egin du gora
Klima-aldaketari dagokionez, Kanariar Uharteen ondoren, Nafarroa da gai horrekin gehien kezkatzen den bigarren autonomia erkidegoa. Egonezina Estatuko batez bestekoa (73,8) baino ia bederatzi puntu handiagoa da (100etik 82,7) CISek argitaratzen duen azken barometrotik lortutako informazioaren arabera.

Zehazki, Nastateko Gizarte eta Bizi Baldintzei buruzko Inkestaren datuen arabera, Nafarroako biztanleriak klimaren bilakaerari buruz duen kezka bost hamarren hazi da azken bi urteetan, 7,5 puntura iritsi arte. Emakumeak zertxobait gehiago kezkatzen ditu klima-aldaketak (7,7) gizonak baino (7,3).

Deigarria da 15 eta 19 urte bitarteko pertsonen artean kezka gutxiago dagoela, eta 45 urtetik gorakoak direla kontzientziatuenak. Eremu geografikoen arabera, Iparraldean eta Iruñean kezka handiagoa dago klima-aldaketarekin, eta zertxobait txikiagoa Erdialdean eta Hegoaldean.

Biztanleriari ingurumena babesteko zerga gehiago ordaintzeko prest egongo litzatekeen galdetuta, % 36,6 aurka agertu da, % 35,4 alde eta % 28 berriz, zalantzati. 

2022ari dagokionez, nabarmen jaitsi da zerga gehiago ordaintzeko laguntza esplizitua (% 41,1 2022an eta % 35,5 2024an), eta, aldi berean, gora egin du aurka daudenen ehunekoak (% 29,9 2022an eta 36,6 2024an).

Etxeko lanek eta zainketek feminizatuta jarraitzen dute

Gizarte Inkestaren eta Bizi Baldintzen Inkestaren atalak, emakumeen eta gizonen arteko berdintasunaren alderdiak aztertzeari buruzkoak, egiaztatzen du erantzukidetasunak hobera egin duela 2026tik, baina etxeko lanek eta zaintzek feminizatuta jarraitzen dutela, eta lana eta familia uztartzeak ahalegin handiagoa eskatzen diela emakumeei.

Datu nabarmen gisa, emakumeen % 56ak “etxeko lanak beti edo gehienetan” egiten dituzte, eta gizonen kasuan, berriz, % 33k. Belaunaldi gazteagoetan erantzukidetasunak gora egin duela eta gizonen ikasketa-mailarekin lotura positiboa duela antzematen da: zenbat eta ikasketa maila handiagoa izan, orduan eta gehiago parte hartzen dute gizonek etxeko lanetan. Belaunaldi gazteagoetan erantzukidetasunak gora egin duela eta gizonen ikasketa-mailarekin lotura positiboa duela antzematen da: zenbat eta ikasketa-maila handiagoa izan, orduan eta gehiago parte hartzen dute gizonek etxeko lanetan.

Desberdintasuna 15 urtetik beherakoei antzematen zaie bereziki. Beti edo gehienetan beren gain hartzen duten emakumeen proportzioa (% 47,2) ehuneko 18 puntutan maila horretara iristen diren gizonena (% 29,2) baino handiagoa da.

Enplegua eta etxeko lanak uztartzeari dagokionez, emakumeen % 47k adierazi du ahalegin handi samarra edo handia egiten duela bi eremuak bateragarri egiteko; gizonen kasuan berriz, % 30ek. Ahalegina areagotu egiten da lana eta adingabeen zaintza uztartzeko orduan, % 52ra arte emakumeen kasuan eta % 40ra arte gizonen kasuan. 

Taberna lehendakariordeak adierazi duenez, aurrerapausoak eman diren arren, egiturazko desberdintasuna oraindik ere existitzen da, eta, beraz, erantzukizuna sustatzen duten politikak indartu egin behar dira. Kontziliazioa emakumeen eta gizonen arteko arazo komuna dela nabarmendu du, beren lana eta etxeko lanak bateragarri egiteko egiten duten ahalegina “gero eta handiagoa” dela uste baitute. Horri dagokionez, zaintzek emakumeen ibilbide profesionalean duten eragina arintzeko neurriak lantzen jarraitzearen alde egin du, Zainketen aldeko Itunak bezalako tresnen bidez.

Nolanahi ere, nabarmentzekoa da adostasun maila handia dagoela berdintasunarekin eta emakumeen inguruko idealekin eta itxaropenekin lotutako baieztapenen aurrean. Hala, “emakumeen haurrak ekarri behar dituzte euren balioa ezagutzeko” edo “emakumeen aurkako indarkeriarik ez dago” bezalako planteamendu polemikoek jaso dute babes gutxien inkestan. Emakumeen aurkako indarkeriarik ez dagoenaren ideiaren aurrean, gizonen % 12 ados dago, emakumeen % 8aren aldean. “Beharrezkoa da kontzientzia kritikoa mantentzea eta genero indarkeriaren aurrean zalantzarik ez izatea”, berretsi du Tabernak.