Itziar Gómez Landa Garapeneko eta Ingurumeneko kontseilariak, Pedro Zuazo Ekonomia Zirkular eta Klima Aldaketaren Zerbitzuko zuzendariarekin batera, Ozonoak Nafarroan kutsatutako Airearen Kalitatea Hobetzeko Plana aurkeztu du gaur goizean prentsaurrekoan.

Planean isurpenak murrizteko 10 neurri proposatzen dira funtsezko bi alderditan: hirigune eta komunikabide nagusietan ibilgailuen zirkulazioa murriztea, beharrezkoak ez diren emisioak saihesteko zirkulazioa optimizatuz; eta erregai industrialak murriztea, optimizatuta eta elektrifikaziorako eta autokontsumo elektrikorako aukerak aukeratuta, isurketa barreiatuak eta konposatu organiko ez metanikoen (IBKEM) emisioak ahalik eta gehien murriztuz.

Gomez kontseilariak nabarmendu duen moduan, “planaren helburua da ozono bidezko kutsadura eta horrek pertsonengan eta ingurumenean dituen ondorio kaltegarriak gutxitzea Nafarroan, kontuan izanik airearen kalitatea hobetzeko emisioak murriztera bideratutako jarduerak, neurri handi batean, berotegi-efektuko gasen isurpenak murrizten dituela, eta hori funtsezkoa da klima-aldaketaren aurreko borrokan”.

Nafarroan Ozono bidezko Airearen Kalitatea Hobetzeko Planak jada indarrean dauden eta beste plan batzuen esparruan jasotzen diren neurriak osatzen ditu; hala nola, Nafarroako Klima Aldaketaren Ibilbide Orria, KLINA, Nafarroako Plan Energetikoa, Klima Aldaketaren eta Trantsizio Energetikoaren inguruan onartu berri den Foru Legea, Mugikortasunaren 2030 Estrategia –Segurua, Iraunkorra eta Konektatua- eta Kutsadura Atmosferikoa Kontrolatzeko I. Programa Nazionala.

Nafarroan Ozono bidezko Airearen Kalitatea Hobetzeko Plana jada prest dago Gobernu Irekian argitaratzeko, eta ekarpenak egiteko epea hilabete batekoa izango da. Behin epe hori amaituta, Planaren azken bertsioa idatziko da, eta Gobernu Nafarroak onartzeko zain geratuko da, ondoren ezartzeko.

Neurriak

Neurriak lau bloke handitan zatitzen dira: lehenik eta behin, mugikortasunaren arloko jarduerak ditugu: IoT (gauzen Internet) sustatzea Iruñeko hiri-mugikortasunean, hiri-ingurunean eta hiriartean mugikortasuna zein modutara egiten den ahalik eta zehatzenen ezagutzearren; telelana eta laneko mugikortasun eraginkorra, telelana eta laguntza partziala sustatzen dituena urrutiko lana edo aurrez aurreko lan partziala egin daitekeen bulego, erakunde publiko eta lanpostuetarako; garraio kolektiboa hobetzea eta sustatzea garraio kolektibo ahalik eta garatuena, malguena, interkonektatuena, intermodalena, seguruena, osasuntsuena eta ahalik eta merkeena lortzearren, hiriko eskalan ez ezik, hiriarteko eta eskualdeko eskalan.

Bigarren, emisio industrialen eta kontsumokoen arloko jarduerak ditugu: aukerak eta hobekuntzak industrian, ozonoaren aitzindariak atmosferara isurtzerakoan inpaktu handiena duen bigarren sektore gisa Nafarroan; konposatu organiko lurrunkor ez metanikoen (KOLEM) emisioak gehiago kontrolatzea, gainazalaren tratamendu eta estalduraren sektoreko jardueren ondoriozkoak; hots, pinturak, bernizak eta ibilgailuen akabera berritzeko produktuak.

Hirugarren, azterketa- eta ikerketa-jarduerak: ozonoak osasunean duen eraginari buruzko azterketa epidemiologikoak diseinatzea eskualde-mailan; landareei eta nekazaritzari egindako kalteen azterketa, ozonoaren afekzio-maila handiena duten nekazaritzako eta basogintzako espezieen maila eta irismena ezagutzeko; uda-garaian ozonoa neurtzeko kanpaina berriak zona interesgarrietan, ekipo eramangarriak erabilita, dagoen kontrola Erriberako  zonako beste eremu batzuetara eramateko (Errege Bardea, Buñuelgo ibar-basoak, e.a.).

Eta azkenik, zeharkako jarduerak: Eskualdeko Lan Mahai bat sortzea, Nafarroako Gobernuak eta Udal nagusiek eta Iruñerriko Mankomunitateak osatua, prebentziorako eta kutsadura murrizteko neurriak hartzeko, eta,  kutsadura-egoerak izanez gero, neurriak ezartzeko eta jarduerak koordinatzeko; sareetako irismena eta presentzia indartzea. Sare sozialetan presentzia bultzatzea proposatzen da, eta horietan app-ak eta profilak erabiltzea herritarrengana iritsi eta arnasten duten airearen kalitateari buruzko informazioa helarazteko nahiz airearen kalitate txarrarekin loturiko arriskuen eta hori saihesteko hartu beharreko neurrien berri emateko.

Nafarroako ozono-mailak

Nafarroan Airearen Kalitatea Kontrolatzeko Sareak emandako datuen arabera, 2017tik aurrera Foru Komunitateak ozonoaren legezko balio objektiboa betetzen du osasuna babesteko, eta osasuna babesteko hiru urtean behingo batez besteko “balio objektiboa” 25etik beherakoa izan da Sareko estazio guztietan. Landaredia babesteari dagokionean, Erriberako zona balio objektiboaren gainetik egon zen 2019ko udan, nahiz eta balio hori izugarri jaitsi hurrengo urteetan, ozonoak 2020an eta 2021ean izandako mailen bilakaeraren arabera, urte horietan balio objektiboa bete zelarik.

Osasunean eragina duen bigarren mailako kutsatzaile bat

Ozonoa bigarren mailako kutsatzailea da, eta nitrogeno oxidoek eta konposatu organiko lurrunkorrek, ozonoaren aitzindariak deitzen zaienak kolektiboki, eguzki-argiaren aurrean erreakzionatzen dutenean eratzen da. Hori dela-eta, ozonoaren kontzentrazio handienak udan gertatzen dira, eguzki-erradiazio handiko eta tenperatura altuko garaietan. Aitzindariak igortzen dituzten jarduera nagusiak trafikoa eta industria-jarduerak dira eta, oro har, erregai fosilen edozein erreketa-jarduera. Orokorrean, gainazaleko puntu batean dauden ozono-kontzentrazioak ekarpen-, ezabatze- edo suntsitze-prozesu ezberdinen arteko balantzearen araberakoak dira une bakoitzean.

Ozonoaren kontzentrazio handiak ondorio kaltegarriak eragiten ditu gizakien osasunean, besteak beste, arnasketa-arazoak eta arazo kardiobaskularrak, asma eta birika-funtzioen murrizketa eragiten baititu. Halaber, kalteak eragiten dizkio landarediari, gaixotasunen eta izurriteen aurkako erresistentzia gutxituz. Beraz. Garrantzitsua da ozono-kontzentrazioen jarraipena egitea. Neurketa “balio objektiboaren” arabera egiten da; hau da, “ondorio kaltegarriak saihesteko, prebenitzeko edo murrizteko ahal den neurrian lortu beharreko maila”.