Entorno - CIN - Ochagavía/Otsagabia
La Selva de Irati
Desde la regata de Arbanta, en Luzaide/Valcarlos, hasta los 2.019 metros del monte Orhi se extienden las 17.000 hectáreas de la Selva de Irati, en un terreno a caballo entre la media y la alta montaña en el Pirineo occidental.
¿Por qué selva? Quizá porque se trata de uno de los bosques más extensos y mejor conservados de Europa occidental. El haya es el árbol rey, si bien en la parte más oriental del bosque convive con el abeto blanco formando uno de los mejores ejemplos de hayedo-abetal del sur de Europa. Un bosque maduro, bien conservado y con árboles diversos, especialmente en la Reserva Integral de Lizardoia y las Reservas Naturales de Mendilatz y Tristuibartea, que en otoño se tiñe de mil colores brindando un magnífico espectáculo.
Oihan horietan babesa hartzen dutenen artean daude okil gibelnabarra (galzorian den okil espezie bat), ehun ale baino gutxiago dituena bertan, bai eta beste zenbait espezie mehatxatu, halanola ugatza, eper grisa eta desman piriniotarra: azken hori satorren familiako ugaztun txiki bat da, eta erreka garbi eta gardenetan bizi da.
Iratin, horrez gain, urtxintxak, saguzarrak, lepahoriak eta oreinak ere bizi dira: azken horien kasuan, araldian dauden arrek oihaneko lasaitasuna hausten dute udazkenean, orroka. Oihana zeharkatzen duen Irati ibaia Urtxuria eta Urbeltza elkartzen diren tokian jaiotzen da, Elurretako Amaren ermitaren ondoan. Sakan eta erreketako emariak jasotzen dituzten ur hotzetan bizi dira amuarrainak, barboak eta loinak; gainera, martin arrantzaleak eta ur zozoak elikagaiak bilatzen dituzte bertan. Kondairen arabera, lamiak eta Basajauna ere bertan bizi dira.