Aurreikusitako ibilbidea ibilbide lineala da, inklinazio arinekin mendi ibiltarientzako eta zikloturistentzako nahiz zaldi bidezko paseoetarako erabilia izan dadin. Turismo-erabilerarako motordun ibilgailuek ezingo dute hortik ibili, trazaduran zehar dauden finketan jada finkatuta dauden ostatu-instalazioekin eta turismo-instalazioekin lotura dutenak izan ezik.

Bide berdea Eurovelo proiektuan sartzen diren bideetako bat da, kontinente osoa zeharkatzen duten bizikletentzako hamalau ibilbide nagusiak egokitzeko Europar Batasunaren ekimen bat.

Bisitaldian zehar, kontseilariak lagun izan ditu Jose Antonio Marcen, Lurralde Antolaketa, Mugikortasun eta Etxebizitza Departamentuko zuzendari nagusia, bide berdea igarotzen den herrietako udal-agintariak eta Izaskun Goñi, Bertizko Turismo Partzuergoko kudeatzailea, proiektuaren erakunde sustatzailea dena.

Bidasoako bide berdea

Bidasoako trenbideko bidea, “txikito tren” ezagunak egiten zuen trazadura, 49 kilometrotan zehar finkatzen da; horietatik 42 kilometro Nafarroako lurraldeetan barrena igarotzen dira, Endarlatsa eta Elizondo artean, Lesaka, Igantzi, Sunbilla, Doneztebe, Bertizarana (Narbarte, Legasa eta Oieregi) eta Baztan (Oronoz, Arraioz, Lekaroz eta Elizondo) udalerrietan zehar igaroz. Gipuzkoatik igarotzen den 7 kilometroko ibilbidea Gipuzkoako Foru Aldundiak berreskuratu zuen 2009an; ondorioz, bide berdea hurbilagoko bide-guneetan zehar jarri behar izan zen abian, zeinak, zirkulatzeko modukoak diren. Doneztebe eta Elizondo arteko bide-gunea egokitzeko bigarren PrSIS bat egin beharko litzateke.

Baina Bidasoako bide berdea proiektuaren eraginaren lurralde-eremua are handiagoa da eta Bertizko Turismo Partzuergoa osatzen duten haran eta eskualde guztiei eragiten die, alegia: Bortziriak, Malerreka, Bertizarana, Baztan, Urdazubi eta Zugarramurdi. Bestetik, badiarako bidearekin duen konexioa Hendaiako (Frantzia) eta Hondarribiko eta Irungo (Gipuzkoa) udalerrietara iristen da.

Bidasoako bide berdeak bere izena Espainiako Trenbideen Fundazioaren Bide Berdeen Programa-Zuzendaritzatik jaso zuen 2005ean. Bide berdeak erabiltzen ez diren trenbideko bideak dira, oinezkoentzako, zaldiz nahiz bizikletaz ibiltzeko zein kirolerako eta aisiarako azpiegitura gisa berreskuratzen direnak eta landa-eremuetan turismo-erakarpenerako garapen-elementu garrantzitsu direnak.

Proiektu hori Bide Berdeak Programaren baitan gauzatzen den trenbideko trazadura zaharrak berreskuratzeko ekimenean sartzen da, Ingurumen Ministerioak garatua RENFE, FEVE eta Espainiako Trenbideen Fundazioarekin lankidetzan. Bide berdeekin turismo-, aisia- eta kirol-ekipamendu bat sortzen da, gizarte-eskariari erantzuten dioena, naturarekin zuzenean lotutako kirolari segurtasuna eta irisgarritasun orokorra eskainiaz.

Txikito trena

1898an jaio zen Irun eta Endarlatsa arteko meatze-tren gisa. Hasiera batean, batez ere, mineralak garraiatzen zituen, nahiz eta, gerora, salgai asko eta askotarikoak garraiatu zituen: zura, ikatza eta, baita, abereak ere. 1916an, linea hori Elizondora arte zabaldu zen eta zerbitzua jendeari ireki zitzaion, Irun Elizondorekin lotzen zuen bidaiarientzako tren bihurtuz. Gertakari horrek aldaketa handia eragin zuen trena igarotzen zen Baztan-Bidasoa inguruko bizilagunen bizitzan.

Trena, nagusiki, Bidasoako ezkerraldean barrena igarotzen zen eta ibilbideak 51,5 km-ko luzera zuen. Zortzi tunelek, burdinazko hainbat zubik eta honako geltokiek eta geralekuek osatzen zuten: Irun-muga, Irun-Bidasoa, Arteaga, Behobia, San Miguel, Endarlatsa, Zalain, Alkaiaga, Bera, Etxalar-Lesaka, Igantzi-Arantza, Espelosin, Sunbilla, Doneztebe-Elgorriaga, Legasa, Narbarte, Erreparazea, Oronoz-Mugairi, Arraioz, Iruritako errota, Irurita-Lekaroz, Lekarozko Eskola eta Elizondo.

Lau lokomotora handiz eta hiru txikiz osatuta zegoen. Maila guztietako bagoiak zituen eta salgaien bagoiek hogei tonako zamak ere eraman zitzaketen. 1936an, guztira, 109 bagoi zituen.

Gerra ondorengo urteak oso gogorrak izan ziren, bai erregaiaz hornitzeko bai errentagarritasuna zegokionez ere. 1953an, uholde handi batek 400 metroko bide-gunea hondatu zuen eta konponketa-lanak eskergak izan ziren. 1956ko abenduaren 31n egin zuen bere azken bidaia.

Eurovelo Proiektua

Eurovelo Europako Ziklisten Federazioaren (ECF) proiektu bat da, Europa osoko 52 elkarte biltzen eta 400.000 ziklista baino gehiago ordezkatzen dituena. Europako kontinentea mutur batetik bestera zehartzen duten hamalau ibilbide nagusiren garapena aurreikusten du, hiri eta zona turistiko nagusienetatik igaroz.

Bertizko Turismo Partzuergoak Pirinio Atlantikoetako Kontseilu Nagusiarekin, Bidasoa Bizirik elkartearekin eta Getaria, Donibane Lohizune, Hendaia, Hondarribia eta Irungo udalekin batera, Eurovelo 1.aren egokitzapen-proiektuan dihardu lanean Getaria eta Donezteberen artean.

Mugaz haraindiko proiektuan, Partzuergoa Hondarribia eta Irungo udalekin eta ipar Euskal Herriko kostaldeko beste zenbaitekin, nahiz 64. Departamenduko Kontseilu Nagusiarekin elkartuta dago. Proiektua 2009tik 2013ra programatua izan zen eta amaitzen denean, Nafarroa irisgarria izango da Roscoff-etik (Britainia) bizikletaz irtengo duten ibiltarientzako. Eurovelo-k frantziar kostaldeko herri ugari zeharkatzen ditu, beraz, turismo-potentzial garrantzitsua du.