Nafarroako Latxa Arrazako Ardi Hazleen Elkartearen (ASLANA) Ardi proiektuak, Euskadiko Europako bazkideekin eta Akitania Berriko Frantziako eskualdearekin lotutako erakundeekin batera, Pirinioetako ardi-arrazen aleen aukeraketa genomikoa hobetzeko balioko du. Lanaren bidez, ekoizpena handitu egingo da, baina, era berean, lortutako letxaren koipe- eta proteina-profila ere handitu egingo da. Faktore hori erabakigarria da Idiazabal eta Erronkariko Jatorrizko Deiturako gaztak egiteko.

Landa Garapen eta Ingurumeneko kontseilaria den Itziar Gomez Beasainen (Gipuzkoa) izan da ostegun honetan, azterketa honen ondorioak aurkeztu dituzten ekitaldian. Halaber, bertan izan dira azterketa egiteko elkartutako mugaz gaindiko lurraldeetako ordezkariak: Bittor Oroz, Eusko Jaurlaritzako Nekazaritza, Arrantza eta Elikadura Politikako sailburuordea; Isabelle Pargade, Euskal Hirigune Elkargoko ordezkaria; eta Andde Sainte Marie, Iparraldeko Akitania Berriaren Eskualdeko mendiaz arduratzen den Eskualdeko kontseilaria.

Pirinioetako Latxa, Manech eta Basco-Bearnesa esnetarako ardi-arraza autoktonoen biziraupena arriskuan dago ekoizpen-sistema intentsiboagoko beste arraza batzuek presentziarengatik. Hala ere, Assaf edo Lacaune bezalako kanpoko arraza horien produkzio-sistemek ez diote gizarteari balio ekosistemikorik ematen (paisaia, biodibertsitatea, e.a. mantenduta), eta haien produktuek ere ez dute aurrean aipaturiko kalitate-markek babestutako ezaugarririk.

Testuinguru horretan, mugaz gaindiko ARDI proiektuak Pirinioetako esnetarako ardi-arraza autoktonoak batera kudeatzearen aldeko apustua egiten du, genetika hobetuta, haiek kontserbatzea eta lehiakortasuna hobetzea bermatzearren.

Berrikuntza

Latxa arrazarako, ARDI proiektuak ezartzea lortu duen berrikuntza nagusia ebaluazio genomikoa izan da. Horretarako, Iparraldearekin egindako lankidetza funtsezkoa izan da, era horretako hautapena jada ezarrita zuelako Manech arrazan.

Gainera, ARDI ekimenaren barruan, aurrera egin da Pirinioetako bi aldeetako ardien arraza-estandarra eta bular-kalifikazioa uniformizatzen eta harmonizatzen.

Ekosistemarako abantailak

ARDIk eskaintzen dituen berrikuntzek Pirinioetako esnetarako bertako ardien lehiakortasuna hobetzen laguntzen dute; hau da, esnea ekoizte hutsa baino askoz ere gehiago hartzen duen kontzeptua eta maila ekosistemikoan abantaila handiak dituena, Latxa, Maneche do Basco-Bearnesa ardiek ematen dutena baloratzerakoan kontuan hartu beharrekoa.

Kalitate oso handiko produktuak egiteko aukera ematen duen esnea izateaz gain (adibidez, Idiazabal eta Erronkari JDak Nafarroan edo Ossau-Iraty Pirinioetako iparraldean, arraza horiek landa-ingurunean jarduera ekonomikoa eta soziala izaten laguntzen dute, mendian bazkatuaz paisaia kontserbatzearekin eta, modu horretan, gure inguruneko biodibertsitatea bultzatzearekin batera.

Aldi berean eta etorkizunari begira, proiektuko bazkideek ikerketen bitartez izaera ez produktiboen oinarri genetikoak identifikatu nahi dituzte; hala nola, sendotasuna, landatartasuna edo klima-aldaketari erantzuteko gaitasuna abeltzaintza-sektorean.

Emaitzen aurkezpena

Ekitaldian zehar, proiektuaren esparruan lortutako mugarri nagusiak aurkezteaz gain, mugaz gaindiko elkartearen eraketa sinatu dute, etorkizunean ere arraza horien onura garrantzitsuak kontserbatzen eta babesten jarraitzeko, haien kudeaketa bateratua indartzeko eta genetikoki hobetzeko.

Elkartearen erronkak hauek dira: bi arrazetan berrikuntza eta lehiakortasuna dinamizatzea; ikerketa-, garapen- eta prestakuntza-zentroekin eta helburua lortzeko interesgarriak diren gaietan eskumena duten administrazioekin lankidetzan aritzea; I+G arloko programen emaitzak eta berrikuntzak zabaltzea Latxa arrazako abeltzainen artean; edota arrazak kualitatiboki nahiz kuantitatiboki hobetzera bideratutako neurriak sustatzea eta garatzea.

Lankidetza, sustatu beharreko eredua

Ekitaldian zehar, Gomez kontseilariak “oso positibotzat jo ditu” Interes Ekonomikoko Europako Elkartea sortzeko astearte honetan sinatutako ekimenak bezalakoak. “Lurralde arteko lankidetza ezinbesteko eredua da, eta indartu egin behar dugu”, berretsi du Gomezek.

Ildo horretan, lankidetza honetako lurralde protagonisten arteko alderdi ezberdinak nabarmendu ditu kontseilariak: “Gaur ordezkatzen ditugun eskualdeok arrazen eremu geografikoak edo jatorri-deiturak ez ezik, arraza honi eta haren ekoizpenei zerbitzua eman eta horien euskarri diren entitateak ere partekatzen ditugu. Halaber, uste dugu beharrezkoa dela administrazio-izapideak erraztuko dizkiguten akordio horiek lortzea, beren lana egiten duten eragile horietako edozeini laguntzeko ildoak diseinatzerakoan, lurraldearen antolaketa politikoa edozein dela ere. Nafarroan, horrelako akordioei eskua luzatzen diegu”, amaitu du.

Mugaz gaindiko programa

ARDI proiektua mugaz gaindiko lankidetza-proiektuen 2. deialdian onartu zen (POCTEFA 2014-2020), eta proiektuaren aurrekontu osoa 1.155.072 €-koa izan da; POCTEFAk %65 diruz lagundu du.

Bertan, Nafarroako bazkide bezala parte hartzen du ASLANAk (Nafarroako Latxa Arrazako Ardi Hazleen Elkartea); halaber, Neikerrek (Nekazaritzako Ikerketa eta Garapenaren Euskal Institutua) eta Ardiekin taldeak (Latxa arrazako ardien hautaketa eta intseminazio artifizialerako zentroa) parte hartzen dute; frantses bazkideen artean, berriz, INRA (Nekazaritzako Ikerketarako Institutu Nazionala), IDELE (Abeltzaintza Institutua) eta CDEO (Ardi-aziendaren Abeltzaintzako Departamentu Zentroa) aurkitzen dira.