Nafarroako Gobernuko lehendakariorde eta Memoria eta Bizikidetzako, Kanpo Ekintzako eta Euskarako kontseilari Ana Ollok mugaz gaindiko lankidetzak garrantzi handia duela azpimarratu du Europako proiektuen euroeskualde- eta lurralde-kohesiorako, gaur goizean Urkiagako gainan aurkeztutako "KINTONDARE" proiektuaren aurkezpenean, Interreg POCTEFA 2021/2027 programaren barruan dagoena. Mugaz gaindiko ondare historikoa sustatzeko proiektu honek 3.446.315 euroko finantzaketa du, eta, Nafarroan, Eugi eta Zubiriko kontzejuentzat zein Esteribarko udalarentzat onuragarri izango da.

Ekitaldia KINTONDARE proiektuaren sustatzaileek antolatu dute, horien artean Esteribarko Udaleko eta Eugi eta Zubiriko kontzejuetako ordezkari publikoak, Nafarroaren aldetik; eta Urepeleko eta Baigorriko Komunetako, Bankako Udaleko eta Baigorriko Haraneko (Akitania Berria) Commission Syndicaleko ordezkariak, Frantziaren aldetik. Ollo lehendakariarekin batera, Kanpo Ekintzako zuzendari nagusia Sergio Pérez izan da.

"Gure lan instituzionalean, etengabe egiaztatzen dugu, askotan, lurraldeak ez dituela mugak ulertzen. Nafarroako Gobernuaren Kanpo Ekintzako Planaren ardatzetako bat mugaz gaindiko eta eskualde arteko Nafarroa da; izan ere, zalantzarik gabe, Foru Komunitate mugaz gaindiko errealitatearekin estu lotuta baitago. Horren adibide argiak dira KINTONDARE bezalako proiektuak, auzolanaren eta elkarlanaren seinale", azpimarratu du Ollo lehendakariordeak.

Era berean, Ollok nabarmendu nahi izan duenez, "horrelako ekimenek, KINTONDARE edo bere aurrekari ‘Kintoan Barna’ bezalako proiektuek, erakusten dute mugaz gaindiko eremua, oztopo bat baino gehiago, hurrengo ekitaldiko aurrekontuetan indartutako Kanpo Ekintzaren arloan erabakitako politika publikoei esker, ingurune orekatuagoa, oparoagoa eta iraunkorragoa eraikitzeko aukera-eremu bat izan daitekeela, eta, ondorioz, gizarte kohesionatuagoa eraikitzeko". Proiektuaren parte direnentzat ere "onena" nahi izan du, eta adierazi du KINTONDARE hemugara iritsiko dela "Nafarroa bietan bizi garen pertsonek aliantzak egiteko duten gaitasunagatik, Pirinioen alde batean eta bestean, beste erakunde batzuekin indarrak batuz".

Espainia-Frantzia-Andorra (POCTEFA) mugaz haraindiko lankidetzako "KINTONDARE EFA121/01" europar programaren onuradun nagusiak proiektu honen xede diren Alduides eta Esteribar haranak osatzen duten mugaz haraindiko ‘Kintoan Barna’ lurraldeko biztanleria, eragile eta erakundeak izango dira. Zehazki, Baigorri, Banca, Urepel, Commission Syndicale de la Vallée de Baigorri, Esteribar, Eugi eta Zubiri, Burdin Leku eta OPTB erakunde bazkideak izanik.

Proiektuaren helburu nagusia mugaz gaindiko lurraldea eta lankidetza sendotzea da, ondare historikoaren inguruko garapen jasangarriko estrategien bidez (ondare materiala eta immateriala), ekintzak planifikatzeko eta erabakiak hartzeko aukera emanez, herritarren inplikazioarekin. Hala, proiektuak Kintoako mugaz gaindiko ondare historikoa ikertu, identifikatu, sendotu eta zaharberritzeko ekintzak planteatzen ditu, turismo-helmuga jasangarri gisa sustatzeko. KINTONDAREk Lurralde Lankidetzarako Europako Taldea (LLET) abian jartzeko ekintzak ere jasotzen ditu.

Adierazi behar da KINTONDAREk 3.446.315 euroko aurrekontu orokorra duela, eta horietatik 2.240.105 €( % 65) Eskualde Garapeneko Europako Funtsetik (EGEF-FEDER) datozela, Interreg POCTEFA 2021-2027 funtsaren bidez.

Hiru ekintza espezifiko

‘Kintoan Barna’ mugaz gaindiko lurraldearen ondare komunaren kudeaketa; garapen turistiko jasangarri baterako estrategia baten definizioa; eta Pirinioen bi aldeetako lankidetza indartzea, KINTONDARE lankidetza-mahaia sortuz (bertakoen partaidetza-prozesu bat kudeatzeko eta egiteko talde teknikoa), dira proiektuaren helburu nagusia betetzeko hiru ekintza espezifikoak.

Nafarroako eta Euskal Herriko erakunde horien arteko mugaz gaindiko lankidetza YELMO (Eugi - Banca) proiektuarekin hasi zen, haien industria-ondareari garrantzia eman eta zabaltzeko. Ondoren, ‘Kintoan Barna’ (POCTEFA 2014-2020) etorri zen, eta bilakaera handia izan du; izan ere, lurralde komun bakar bat definitu zen, bere ondare-baliabideetan oinarritutako garapen sozioekonomikoko estrategia bateratua gauzatu ahal izateko. Azken horretan, 13 bazkidek hartu zuten parte, eta lorpen garrantzitsuenen artean lurralde komun bateko kide izatearen zentzuaren hazkundea eta lurralde horren kudeaketa bateraturako formulak aurkitzeko beharra nabarmentzen da, etorkizunerako perspektibekin.

KINTONDARE KINTOAN BARNA eta "ONDAREA" (euskaraz, lurraldeko hizkuntza komuna, "herentzia, ondarea") elkartzetik sortu zen. Horren bidez, ‘Kintoan Barna’ sendotu nahi da jasangarritasun-irizpideen arabera, eta herritarrak eta haien erakundeak inplikatuz erabakiak hartzen eta proiektua gauzatzen. Bere balio erantsia elkarlanaren heldutasunean datza, harremanean, auzolanean, lurraldeari eta bere etorkizunari buruzko eztabaida eta hausnarketetan. Bazkideek izen propioa eman diote lurraldeari, eta horrek lurraldea unitate bat dela esan nahi du.

Eugi, Zubiri eta Esteribar

KINTONDARE proiektuaren barnean, Eugik lau jarduera garrantzitsu egiteko asmoa du: lehenengoa, Munizioen Errege Fabrikara bisita gidatuak egiteko programa bat eskaintzea izango da, eta aztarnategi arkeologikoan bertan egiten ari diren ikerketa-lanekin jarraituko du. Horiek behar bezala dokumentatuko dira, lortutako aurkikuntzak jasota uzteko, erregistro bat izateko. Bigarren jarduketaren epizentroa Olondo Erreferentzia Historikoko Zentroa izango da. Bertan, erakusketen edukia eguneratuko da elementu berriak gehituz eta dinamizazio-programa bat diseinatuko da. Hirugarren proiektua herrian garatuko da eta herritarren eta bisitarien arteko elkarbizitza hobetzeko balioko du. Horretarako, hirigunean eta urtegiaren perimetroan hainbat espazio eta zerbitzu antolatu eta gaituko dira, herritarren bizi-kalitatea hobetzeko eta turismo-fluxua hartu ahal izateko. Azkenik, ikerketak hasiko dituzte (prospekzioak eta azterlan dokumentalak) Erregerena mendian kokatutako meatze-barruti zaharrak aurkitu eta geoerreferentziatzeko. Proiektuak inplementatzeko, parte-hartze prozesu herritar bat egingo da, eztabaidak irekitzeko eta proposamenak eta iritziak jasotzeko.

Bestalde, Esteribarko Udalak informaziogune bat martxan jarri eta gela geologiko bat prestatuko du Apolonia Etxean, Zubiriko ostatu zaharrean, Esteribar Haraneko Kultur Etxe bihurtuko dena. Eraikina, Zubiriko Kontzejuarena, Esteribarko Kultur Etxe bihurtuko da, eta erreferente izan nahi du, bai kulturaren eta turismoaren garapenerako, bai mugaz gaindiko geologia-ondarea ezagutzeko interesa duten pertsonentzat. Apolonia Etxearen behin betiko proiektua 2024an jaso ondoren, 2026an amaitzea aurreikusten diren obrak lizitatuko dira.

Esteribarren udazkenean egingo den partaidetza-prozesuaren barruan, KINTONDAREk barne hartzen duen gela geologikoaren edukia eta haranerako turismo-estrategia jasangarria partekatzen dira biztanleekin. Era berean, Zubiriko Kontzejuak Mureluko Kastroan egingo ditu azterketa arkeologikoak. Bertan, Aranzadi Zientzia Elkartearekin lan egiten da inguru horretan arkeologia-kanpaina bat egiteko, azkenean, zorroztasun historikoa emango baitie Mureluren inguruan aztertzen diren teoriei. KINTONDARE ekintzaren helburua aztarnategiaren irisgarritasuna eta Zubirirekin lotzen duen bidexka hobetzea da.

Lankidetza-kudeaketako estrategia

Egungo proiektuak estrategia bateratua ezarriko du ondare komun hori kudeatzen laguntzeko, eta bazkideek lan egingo dute ‘Kintoan Barna’ turismo jasangarriaren eskaintzan integratuko diren komunikazio-tresnak, material pedagogikoak eta beste tresna batzuk martxan jartzeko. Horrela, KINTONDAREren kudeaketan eboluzioa ahalbidetuko du: erabaki-unitatea (estrategia bakarra eta plangintza bateratua), ekintza-batasuna (kudeaketa-talde bakarra) eta bizilagunen parte-hartzea.
‘Kintoan barna’ lurraldeak ondare historiko esanguratsua du mugaren bi aldeetan. Industria- eta meatze-ondareak arkeologia-aztarnategiz, meategiz eta fabrika zaharrez zipriztindutako kultura-paisaia du. Halaber, lurralde hau oso aberatsa da ondare naturalean paisaiari dagokionez, baita bertako fauna eta floragatik ere. Bi ondare horien konbinazioa da KINTONDAREren sustatzaileen indarguneetako bat, lurralde horrek turismo jasangarriaren helmuga gisa duen posizioa oinarri hartuta. Ondare materiagabeak lurraldea bereizten du eta nortasuna ematen dio: euskara hizkuntza komun gisa eta folklore partekatua dira bere adierazpen nabarmenetako bi.